རྩོམ་པ་པོ་ཨཅཱརྱ་གཟི་གཡང་།
མི་སྣ་གྲགས་ཆེན་དེའི་སྐོར་ཤར་ནུབ་ཀྱི་མཁས་པ་མང་པོས་དཔྱད་རྩོམ་ལྷུག་པོར་བྲིས་གནང་ཡོད་པས། ངོས་རང་ནས་དེའི་སྐོར་སྔར་གྲགས་མ་མྱོང་བའི་གཏམ་གསར་པ་དམིགས་བསལ་བཤད་རྒྱུ་མེད་ཀྱང་། སྔ་ཕྱིའི་བྱུང་བ་ལ་ཕྱིར་འདང་རྒྱག་པར་སྤྲོ། དེ་ཡང་དབྱིག་གཉེན་གྱི་དུས་རབས་ཀྱི་སྐོར་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་མང་པོའི་བཞེད་པ་མི་མཐུན་པ་མང་པོ་སྣང་། སློབ་དཔོན་འདིའི་འཁྲུངས་ཡུལ་དང་འདས་ཡུལ། མངོན་མཛོད་རྩོམ་ཚུལ། མཁས་དབང་འདི་ལ་སྔ་ཕྱི་གཉིས་སུ་ཡོད་པའི་བཞེད་པ་མི་མཐུན་པ་སོགས་མང་པོ་མཆིས།
འདིར་ས་བཅད་ལྔའི་ལམ་ནས་སློབ་དཔོན་གྲགས་ཆེན་དེའི་སྐོར་གླེང་བར་བྱ་རྒྱུ་ཡིན།
ས་བཅད་དང་པོ།
སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་ལུང་ཚིག་ཀྱིས་ཟིན་པའི་སྐྱེས་བུ།
དེ་ཡང་ཁོང་ལུང་ཚིག་གིས་ཟིན་པའི་སྐྱེས་བུ་ཡིན་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་དུ་འཇམ་དཔལ་རྩ་རྒྱུད་ཀྱི་ལུང་ཚན་ཞིག་ནར་མར་འདྲེན་གྱི་ཡོད་པས། དེ་ཡང་འཇམ་དཔལ་རྩ་རྒྱུད་ནང་། “དེ་འོག་རྣམ་པར་གྲགས་པ་ནི། ལྷོ་ཡི་ཕྱོགས་སུ་བྲམ་ཟེ་ནི། ཡི་གེ་དང་པོར་བ་བསྟན་པ། སྟོན་པའི་བསྟན་ལ་དེ་གཙོར་བྱེད། མཆོད་རྟེན་ཀུན་དགའ་ར་བ་གནས། སྟོན་པའི་གཟུགས་བརྙན་ཡིད་འོང་གིས། ས་ནི་རྒྱ་མཚོ་གཉིས་མཐར་ཐུག ཐམས་ཅད་ཀྱི་ནི་རྒྱན་དུ་བྱས།[1]” ཞེས་གསལ་བ་དེ་མཆིམས་འཇམ་པའི་དབྱངས་ཀྱིས་མཛད་པའི་མཛོད་འགྲེལ་མངོན་པའི་རྒྱན་གྱི་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་སྔོན་དུ་འགྲོ་བ་སྤྱིར་བཤད་པ་ན། ཁོང་གིས་ལུང་ཚིག་དེ་ལུང་འདྲེན་གནང་ཡོད། རྩ་རྒྱུད་ནང་ཡི་གེ་དང་པོར་བ་བསྟན་པ་ཙམ་ལས་དབྱིག་གཉེན་ཞེས་དངོས་སུ་སྨོས་མེད། གཞན་ཀླུ་སྒྲུབ་དང་ཐོགས་མེད་རྣམས་རྩ་རྒྱུད་ནང་གསལ་པོར་བསྟན་ཡོད། དབྱིག་ཅེས་པ་དེ་ལེགས་སྦྱར་ནང་གི་བ་སུ་ཞེས་པ་དེའི་སྒྲ་བསྒྱུར་ཡིན། ཡི་གེ་དང་པོ་བ་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་དབྱིག་གཉེན་ཡིན་པར་བསྒྲུབ་ན་དབྱིག་བཤེས་དང་བ་སུ་བྷ་དྲ་ལའང་དེ་ལྟར་འཇུག་པར་ཐལ་བས་འཕྱང་མོ་ཉུག བུ་སྟོན་ཆོས་འབྱུང་། ཤོག་གྲངས། ༡༤༢ ལས། ཡི་གེ་བ་(བ་སུ་བནྡྷུ་) ཞེས་སྡོམ་བརྩོན་གྲགས་ཞེས་པའི་ལུང་ཚིགས་དེ་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་ཡིན་པ་བཤད་ཡོད་པ་དང་། འཇམ་དཔལ་རྩ་རྒྱུད་ནང་། ‘དེ་འོག་རྣམ་པར་གྲགས་པ་ནི། ལྷོ་ཡི་ཕྱོགས་སི་བྲམ་ཟེ་ནི། ཡི་གེ་དང་པོ་བ་བསྟན་པ། སྟོན་པའི་བསྟན་ལ་དེ་གཙོར་བྱེད། མཆོད་རྟེན་ཀུན་དགའ་ར་བ་གནས། སྟོན་པའི་གཟུགས་བརྙན་ཡིད་འོང་གིས། ས་ནི་རྒྱ་མཚོ་གཉིས་མཐར་ཐུག ཐམས་ཅད་ཀྱི་ནི་རྒྱན་དུ་བྱས། དེ་འོག་རྣམ་པར་གྲགས་པ་ནི། བྲམ་ཟེའི་གཙོ་བོ་ནོར་ཆེན་ལྡན། དང་པོ་ཡི་གེ་ན་ཞེས་པ། ལྷོ་ཡི་ཕྱོགས་སུ་ཡང་དག་ལྡན། བདག་ཉིད་ཆེན་པོ་སྔགས་ཟློས་ལྡན། ངེས་པར་བྱང་ཆུབ་གཞོལ་བར་འགྱུར།[2]’ ཞེས་པ་འདི་གཉིས་དབྱིག་གཉེན་དང་ཕྱོགས་གླང་ལ་སྦྱོར་བ་མང་སྟེ། མིན་པ་འདྲ། སྡོམ་བརྩོན་ལས་ལོགས་སུ་ཕྱེ་བས་བཤད་པའི་ཕྱིར་དང་། བྱེད་ལས་དང་མཚན་ཉིད་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ་ཞེས་ཉིད་ཀྱི་བཞེད་ཚུལ་བཀོད་ཡོད།
སློབ་དཔོན་གྲགས་པ་བཤེས་གཉེན་གྱིས་མཛད་པའི་ཆོས་མངོན་པའི་མཛོད་ཀྱི་འགྲེལ་བཤད་ནང་། ཆོས་མངོན་མཛོད་ཅེས་བྱ་བ་འདི། དོན་དམ་བསྟན་བཅོས་མཛད་སྒོ་ནས། སྟོན་པའི་མཛད་པ་འདྲ་མཛད་པ། བློ་ལྡན་རྣམས་མཆོག་འཇིག་རྟེན་གྱི་སངས་རྒྱས་གཉིས་པ་ལྟར་བརྗོད་གང་། འགྲོ་བའི་ཡང་དག་གཉེན་འགྱུར་པ། དབྱིག་གཉེན་ཞེས་བྱ་དེས་མཛད་དོ[3]།
མཆིམས་འཇམ་པའི་དབྱངས་ཀྱིས་མཛད་པའི་མཛོད་འགྲེལ་མངོན་པའི་རྒྱན་ནང་། བསྟན་བཅོས་ཀྱི་སྔོན་དུ་འགྲོ་བ་སྤྱིར་བཤད་པའི་ཤོག་གྲངས། ༣ ལས། འདི་ལྟར་བདེ་བར་གཤེགས་པ་མྱ་ངན་ལས་འདས་ནས་ལོ་སྟོང་དུ་ཉེ་བ་ན་རིག་པའི་གནས་མ་ལུས་པ་ཐུགས་སུ་ཆུད་ཅིང་རང་དང་གཞན་གྱི་གཞུང་ལུགས་རྒྱ་མཚོའི་ཕ་རོལ་ཏུ་སོན་པས་ཐུབ་པའི་གསུང་རབ་མ་ལུས་པའི་མིག་གཅིག་པུར་གྱུར་པ་སློབ་དཔོན་ཆེན་པོ་དབྱིག་གཉེན་ཞབས་ཞེས་བྱ་བ་བྱུང་སྟེ།[4] ཞེས་བྲིས་པ་ཙམ་ལས་ལུང་འདྲེན་སོགས་གང་ནས་དྲངས་མིན་སོགས་གསལ་ཁ་མེད།
ས་བཅད་གཉིས་པ།
སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་དུས་རབས་ནམ་བྱུང་མིན་ལ་མི་འཐུན་པ་འགའ།
སློབ་དཔོན་དེ་དུས་རབས་ནམ་ཞིག་ལ་བྱོན་མིན་ཐོག་ཤར་ནུབ་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་མང་པོས་དཔྱད་རྩོམ་དུ་མ་ཞིག་སྤེལ་ཡོད།
A study of Paramartha’s life of Vasu-bandhu and the date of Vasubandhu by J .Takakusu ནང་། སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་གྱི་དུས་རབས་༤༢༠།༥༠༠ ཞེས་གཏན་འབེབས་གནང་། དེ་ཡང་གྲངས་ཅན་པའི་སློབ་དཔོན་ཝིན་དྱ་ཝ་ས་དེ་དུས་རབས་༤༨༠སྔོན་ལ་འདས་གྲོངས་སུ་གྱུར་ཡོད་པ་དང་། རྒྱལ་སྲས་བྭ་ལྭ་དི་ཏྱའི་གཅུང་མོའི་ཁྱོ་ག་ཝ་སུ་ར་ཏ་ཡང་ཕྱི་ལོ་༤༨༠ཉེ་འཁོར་ཡིན་པ་བཤད་ཀྱི་ཡོད། གྲངས་ཅན་པའི་མཁས་དབང་ཝིན་དྱ་ཝ་ས་དེས་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་གྱི་སློབ་དཔོན་བུདྷ་མི་ཏཱ་རྩོད་པ་ལ་ཕམ་པར་མཛད་ནས་སློབ་དཔོན་ལ་ལྕག་གིས་བྲབ་ནས་ཁྲེལ་དགོད་བྱས་ཏེ་སོང་ངོ། ཞེས་དོར་ཞི་གདོང་དྲུང་སྙེམས་བློའི་བོད་ཡིག་བསྒྱུར་ནང་གསལ། J.Takakusu ཡིས་བྲིས་པའི་རྩོམ་ནང་ལའང་ཝིན་དྱ་ཝ་ས་ཡིས་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་གྱི་སློབ་དཔོན་བུདྷ་མི་ཏྭ་རྩོད་པ་ལ་ཕམ་པར་མཛད་ནས་རྣམ་གནོན་རྒྱལ་པོས་བྱ་དགར་གསེར་ཊམ་སུམ་འབུམ་གནང་ཞེས་བཀོད་ཡོད[5]།
ཀུ་མ་ར་ཇི་བས་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་བའི་འཕགས་པ་ཐོགས་མེད་དང་དབྱིག་གཉེན་གཉིས་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་དེ་ དོར་ཞི་གདོང་དྲུག་སྙེམས་བློས་བོད་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་ཡོད། དེའི་ནང་སྤྱི་ལོ་དུས་རབས་ལྔ་པའི་དཀྱིལ་ཙམ་ལ་ཐེག་ཆེན་ལ་མཛད་རྗེས་ཆེན་པོ་བཞག་པའི་སྐྱེས་བུ་ཆེན་པོ་སྤུན་གཉིས་བྱུང་སྟེ[6]། ཞེས་གསལ་ཡོད།
Kao Sen Chuan གྱིས་གསུངས་ཚུལ་བྱས་ན། ཀུ་མ་ར་ཇི་བ་དམ་པ་གང་ཉིད་ཕྱི་ཟླ་དགུ་པའི་ཕྱི་ལོ་༤༠༩ ལ་འདས་གྲོངས་སུ་འགྱུར་ཡོད་པ་དང་། Sen Chao ཡི་གཞི་བཟུང་ལྟར་ན། ཕྱི་ཟླ་ལྔ་པའི་ཕྱི་ལོ་༤༡༣ ལ་འདས་གྲོངས་སུ་ཕེབས་ཡོད་པ་སོགས (www.answers.com[7]) ནང་དུ་གསལ་ཡོད་པས། ཁོང་གཉིས་ཀྱིས་བཞེད་པའི་བར་ལོ་ལྔ་ཁྱད་པར་ཤོར་ཡོད། དེ་ནི་དེ་ཙམ་གྱིས་ཧེ་བག་ཆེན་པོ་མིན།གོང་དུ་བཤད་པའི་ཀུ་མ་ར་ཇི་བས་མཛད་པའི་ཐོག་མེད་སྐུ་མཆེད་གཉིས་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་ནང་གསལ་བའི་དུས་རབས་ལྔ་པའི་དཀྱིལ་ཙམ་ལ་བྱུང་བ་དེ་དང་། མཁས་པ་གཞན་གཉིས་ཀྱིས་ཀུ་མ་ར་ཇི་བ་འདས་གྲོངས་སུ་གྱུར་བའི་དུས་ཚིག་བཞེད་ཚུལ་བར་འགལ་ཟླར་རང་བཞིན་གྱིས་མཚོན་ཐུབ། ཏྭ་ར་ནྭ་ཐའི་ཆོས་འབྱུང་། དམ་པའི་ཆོས་རིན་པོ་ཆེ་འཕགས་པའི་ཡུལ་དུ་ཇི་ལྟར་དར་བའི་ཚུལ་གསལ་བར་སྟོན་པ་དགོས་འདོད་ཀུན་འབྱུང་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ། ཞེས་པའི་ནང་། སློབ་དཔོན་ཆེན་པོ་འདི་དང་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་ལྷ་ཐོ་ཐོ་རི་གཉེན་བཙན་དུས་མཉམ་མོ་ཞེས་གྲགས་པ་ལྟར་ཡང་འཐད་དོ་[8]ཞེས་བཀོད་ཡོད། ཀོ་ཞུལ་གྲགས་པ་འབྱུང་གནས་དང་རྒྱལ་བ་བློ་བཟང་མཁས་གྲུབ་གཉིས་ཀྱིས་བརྩམས་པའི་གངས་ཅན་མཁས་གྲུབ་རིམ་བྱོན་མིང་མཛོད་ནང་། ལྷ་ཐོ་ཐོ་རི་གཉན་བཙན། ཁོང་ནི་རབ་བྱུང་མ་ཚུགས་གོང་གི་ཤིང་མོ་གླང་ལོ་སྟེ་སྤྱི་ལོ་༢༤༥ལོར་ཡབ་རྒྱལ་པོ་ཁྲི་ཐོག་རྗེ་བཙན་དང་། ཡུམ་རུ་ཡོང་བཟའ་སྟོང་རྒྱལ་མཚོ་གཉིས་ཀྱི་སྲས་སུ་སྐུ་འཁྲུངས། རང་བྱུང་མ་ཚུགས་གོང་གི་ཤིང་ཕོ་བྱི་ལོ་སྟེ་སྤྱི་ལོ་༣༦༤ལོར་སྐུ་གཤེགས[9]་ཞེས་གསལ་ཡོད། ཚེ་བརྟན་ཞབས་དྲུང་རྗེ་བཙུན་འཇིགས་མེད་རིགས་པའི་བློ་གྲོས་མཆོག་གི་གསུང་འབུམ། གླེགས་བམ་བདུན་པ། བོད་རྒྱལ་རབས་རྣམས་ཀྱི་ལོ་ཚིགས་གཏན་འབེབས་ས་ཆེན་གྲགས་པའི་དགོངས་རྒྱན་ཞེས་བྱ་བ་ནང་། རྒྱལ་པོ་དེ་དང་འབྲེལ་བའི་ལོ་ཚིགས་ཀྱི་བཞེད་པ་མང་པོ་བཀོད་ཡོད། ལྷ་ཐོ་ཐོ་རི་རྒྱལ་རབས་ཉེར་བདུན་པ་དང་། ཉེར་བརྒྱད་པ་ཞེས་པའི་བཤད་ཚུལ་གཉིས་ཡོད། རྒྱལ་པོ་དེ་ཉིད་སྤྱི་ལོ་དུས་རབས་༢༤༤ , ༢༥༤ , ༣༢༤ , ༣༦༦ ལོར་འཁྲུངས་པ་སོགས་ཀྱི་བཞེད་པ་འདྲ་མིན་ཡོད[10]།
ཐུབ་བསྟན་མཆོག་གྲུབ་ཀྱིས་བྲིས་པའི་འཕགས་པའི་ཡུལ་གྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་ལེགས་བཤད་ཟླ་འོད་གསར་པ་ཞེས་བྱ་བ། སྨད་ཆའི་ནང་། དབྱིག་གཉེན་ནི་ཐོགས་མེད་ཀྱི་གཅུང་པོ་ཡིན་ཞིང་དེ་ཡང་ཡུམ་གཅིག་པ་ཡིན་པར་བཤད། ཁོང་ཡང་རྒྱ་མཚོ་སྦས་པའི་སྐབས་སུ་བྱོན་པ་ཡིན་ཞིང་། ཡེ་ཤུའི་དུས་རབས་བཞི་པའི་ཕྱེད་མཇུག་ནས་དུས་རབས་ལྔ་པ་བར་དུ་བཞུགས་པར་སྣང་[11]།
ཁང་དཀར་ཚུལ་ཁྲིམས་སྐལ་བཟང་གིས་དེབ་སྔོན་གསར་མ་ནང་། ཉི་ཧོང་མཁས་པ་ཧི་ཁ་ཐས་བྱམས་པ་མགོན་པོ་ཕྱི་ལོ་༣༥༠།༤༣༠ དང་། འཕགས་པ་ཐོགས་མེད་ཕྱི་ལོ་ ༣༩༥།༤༧༠ དང་། སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་ཕྱི་ལོ་ ༤༠༠།༤༨༠གཏན་འབེབས་བྱས་པ་འདི་བཞིན་འཐད་པར་མངོན་ཞེས་སོགས་ཆོས་སྐྱོབས་ཀྱི་དུས་རབས་དང་སློབ་དཔོན་དོན་དམ་པའི་འགྱུར་གྱི་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་རྣམ་ཐར་དུ་གུཔྟའི་རྒྱལ་པོ་བཱ་ལཱ་དི་ཏྱ་གཉིས་ཀས་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་མཆོད་གནས་སུ་བསྐུར་བ་སོགས་ཀྱིས་རྒྱུ་མཚན་ལ་བརྟེན་ནས་དུས་རབས་གོང་གི་གཞི་མཚུངས་ལྟར་བྱས་ན་མི་མཚམས་པ་མི་འདུག་[12]ཅེས་བཞེད་པ་བཀོད་ཡོད་པ་དང་། སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་གླང་ཡང་དབྱིག་གཉེན་དང་བར་ཐག་དེ་ཙམ་ཆོད་མེད་པ་སོགས་བྲིས་ཡོད་ཀྱང་། དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱིས་བརྩམས་པའི་དེབ་ཐེར་དཀར་པོའི་ནང་། རགས་པའི་དུས་བསྒྲིགས་ན། བོད་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོ་དང་། རྒྱ་གར་གྱི་རྒྱལ་པོ་ཤྲི་ཧརྴ་དང་། སློབ་དཔོན་ཆེན་པོ་ཕྱོགས་ཀྱི་གླང་པོ་དང་། ནག་མོའི་འཁོལ་དང་། དབྱུག་པ་ཅན། ཐང་གུར་གྱི་གོང་མ་ཐེ་རྩུང་དང་། ཏ་ཟིག་གི་གོང་མ་ཡི་ཤི་ཌར་གོ་རྔ་རྣམས་དུས་མཉམ་ཞིང་[13]ཞེས་གསལ་ཡོད་པས་ཁང་དཀར་གྱི་བཞེད་པ་དང་མི་མཐུན།
གུཔྟའི་རྒྱལ་པོ་དེ་གཉིས་ཀྱི་སྐོར་ལ་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་ཚོས་བཞེད་པ་མི་མཐུན་པ་མང་པོ་བྱུང་ཡོད་པ་སོགས་ཁང་དཀར་ཚུལ་ཁྲིམས་སྐལ་བཟང་གིས་མངོན་མཛོད་སྤྱི་བཤད་དང་དེབ་སྔོན་གསར་མ་དག་ལ་རྒྱས་པར་བྲིས་གནང་ཡོད་པས་འདིར་བསྐྱར་ཟློས་སོགས་མེད་པའི་ཐོག་ནས་དེང་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བས་གུཔྟའི་རྒྱལ་པོ་དེ་གཉིས་སུ་ལ་ངོས་འཛིན་ཆ་འཇོག་གནང་གི་ཡོད་པའི་སྐོར་ལ་ཡིན། དེ་ཡང་རྒྱལ་པོ་དེ་གཉིས་ནི་སྐེམ་བྱེད་སྦས་པ་དང་མིའི་སེང་གེ་སྦས་པ་གཉིས་ལ་ངོས་འཛིན་གནང་གི་ཡོད། ཁང་དཀར་ཚུལ་ཁྲིམས་སྐལ་བཟང་གིས་སློབ་དཔོན་དོན་དམ་པའི་འགྱུར་གྱི་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་རྣམ་ཐར་དུ་གུཔྟའི་རྒྱལ་པོ་ལྦིཀ་མཱ་དི་ཏྱ་དང་བཱ་ལཱ་དི་ཏྱ་གཉིས་ཀས་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་མཆོད་གནས་སུ་བཀུར་པར་གསལ་ཞིང་། རྒྱལ་པོ་དེ་གཉིས་གུཔྟའི་རྒྱལ་པོ་ལྔ་པ་སྐེམ་བྱེད་སྦས་པ་དང་བདུན་པ་མིའི་སེང་གེ་སྦས་པ་གཉིས་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་སོགས་དེབ་སྔོན་གསར་མ[14]་ནང་གསལ་པོར་བྲིས་ཡོད།
ཀུ་མ་ར་ཇི་བས་བསྒྱུར་བའི་འཕགས་པ་ཐོགས་མེད་དང་དབྱིག་གཉེན་གཉིས་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ། དོར་ཞི་གདོང་དྲུག་སྙེམས་བློས་བོད་ཡིག་ལ་བསྒྱུར། དེའི་ནང་དེ་ལྟར་གསལ་ཡོད་དེ། ཨ་ཡུར་ཙྭའི་རྒྱལ་སྲས་ཀྱིས་སྔར་ནས་སློབ་དཔོན་འདི་བའི་དྲུང་དུ་དགེ་བསྙེན་གྱི་སྡོམ་པ་བླངས་ཤིང་། ཕྱིས་སུ་རྒྱལ་པོའི་བཙུན་མོས་་ཀྱང་སློབ་དཔོན་གྱི་དྲུང་དུ་སྡོམ་པ་བླངས་པས་རྒྲལ་སྲས་རྒྱལ་སར་འཁོད་རྗེས་སློབ་དཔོན་འདི་ཨ་ཡུར་ཙའི་རྒྱལ་ཁབ་ཏུ་གདན་དྲངས་ནས་རྒྱུན་བཞུགས་མཛད་ཅིང་བཀུར་བཟོ་ཆེན་པོ་ཞུས།[15]
མཁས་པ་ཐ་ཁ་ཁུ་སུས་ཕྱི་ལོ་༡༩༠༥ལ་འགྲེམས་སྤེལ་མཛད་པའི་དོན་དམ་པའི་དབྱིག་གཉེན་རྣམ་ཐར་དང་། དབྱིག་གཉེན་དུས་རབས་ཞེས་པའི་དཔྱད་ཞིབ་ནང་། (A study of paramartha’s life of vasu-bandhu and the date of vasu-bandhu by J.Takakusu ) ཁོང་གིས་དེ་ལྟར་བྲིས་ཡོད། ཨ་ཡུར་ཙྭའི་རྒྱལ་པོ་ཝི་ཀྲ་མ་དི་ཏྱ་དང་ཐོག་ཁོང་གྲངས་ཅན་པའི་ཡོན་བདག་ཡིན་ཀྱང་། ཕྱིས་སུ་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་གྱི་མཚན་སྙན་གྲགས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ལ་ལྟོས་ནས་ནང་པའི་ཡོན་བདག་ཏུ་གྱུར། རྒྱལ་སྲས་བྭ་ལྭ་དི་ཏྱྲ་དང་ཁོང་གི་མ་ཡུམ་གཉིས་ཀ་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་གྱི་སློབ་མ་ཡིན། ཁོང་གཉིས་ཀྱིས་རྒྱལ་པོ་ཝི་ཀྲ་མ་དི་ཏྱ་འདས་གྲོངས་སུ་འགྱུར་བའི་རྗེས་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་ཨ་ཡུར་ཙའི་ཁབ་ཏུ་གདན་འདྲེན་ཞུས་པ་རེད[16]།
ཐུབ་བསྟན་མཆོག་སྒྲུབ་ཀྱིས་ཀྱང་ཞི་བ་སྦས་པས་ཧུན་ཚེ་ཕམ་པར་བྱས་ཏེ་མཐར་སྤྲོད་བཏང་ནས་གུཔྟའི་རྒྱལ་ཁམས་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱས་པས་མ་ཚད། རྒྱ་གར་ཡོངས་རྫོགས་ལ་གནོད་སྐྱོན་ཆེན་པོ་འབྱུང་ཉེན་བྱུང་བ་དེ་ལས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱས་པ་ཞིག་རེད། དེར་བརྟེན་རྒྱལ་པོ་འདི་ལ་བིཀྲ་མཱ་དི་ཏྱ་སྟེ་རྣམ་གནོན་ཉི་མ་ནི་ཁོང་གིས་ཡང་མེས་ཟླ་བ་སྦས་པ་གཉིས་པའི་མཚན་ཡིན་ཞིང་། དེ་དང་མཛད་རྗེས་མཚུངས་པ་སོགས་ཀྱིས་རྒྱལ་པོ་འདི་ལ་གཟེངས་བསྟོད་ཕུལ་བ་ཡིན་པར་ངེས་[17]སོགས་འཕགས་པའི་ཡུལ་གྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་ལེགས་བཤད་ཟླ་འོད་གསར་པ་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ་ནང་བྲིས་ཡོད།
བཀུར་འོས་ཧ་ཧེ་ར (Rev. H.Heras) ཡིས་བཱ་ལ་དི་ཏྱའི་ཡབ་རྣམ་གནོན་རྒྱལ་པོ་དེ་པུ་ར་སྦས་པའམ་ཏ་ཐ་ག་ཏ་སྦས་པའི་རྒྱལ་པོ་ལ་ངོས་འཛིན་གནང་ཡོད་པའང་། ཁོང་གི་སྐབས་སུ་ཡོད་པའི་གསེར་ཊམ་སྟེང་ཁོང་གི་ཡབ་མེས་རྣམ་གནོན་གྱི་མཚན་བྱང་བཀོད་ཡོད[18]།
Satish Chandra Vidyabhusana ཡིས་བྲིས་པའི་(A history of Indian logic: ancient mediaeval, and modern schools-googlr books result) ནང་། རྣམ་གནོན་རྒྱལ་པོས་( སྐནྡ་གུཔྟ་ཡིན་སྲིད) སྦྱིན་བདག་གནང་བའི་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་ཉིད་དགུང་ལོ་བརྒྱད་བཅུའི་ཐོག་མིའི་སེང་གེ་སྦས་པས་( ༤༨༥-༤༩༠) དབང་སྲིད་བསྐྱངས་པའི་སྐབས་སུ་དགོངས་པ་ཆོས་དབྱིངས་སུ་འཐིམ་པ་རེད། རྒྱུ་མཚན་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་སློབ་དཔོན་ཁོང་དུས་རབས་(༤༡༠-༤༩༠)ནང་ལ་ཡིན་པའི་ཀུ་མ་ར་གུཔྟ་དང་། སྐནྡ་གུཔྟ་དང་། པུ་ར་གུཔྟ་དང་། བྭ་ལ་དི་ཏྱ་རྣམས་ཀྱི་དུས་མཉམ་ཡིན[19]།
རྒྱའི་བཙུན་པ་ཧྥ་ཤཱན་གྱིས་མཛད་པའི་ཧྥ་ཤྭན་གྱི་ལམ་ཡིག་གི་སྔོན་གླེང་ཅིན་ཤར་མའི་དགེ་སློང་ཧྥ་ཤཱན་དང་ཁོང་གི་འགྲུལ་བསྐྱོད་ཟིན་ཐོ་ངོ་སྤྲོད་ཀྱི་ནང་། རྒྱའི་བཙུན་པ་ཧྥ་ཤཱན་ཁོང་ཐོགས་མེད་སྐུ་མཆེད་ཀྱི་འཁྲུངས་ཡུལ་པེ་ཤ་ཝར་དུ་སླེབས་སྐབས་ཕྱི་ལོ་ ༤༠༢ ཡིན་འདུག་པས་དེ་སྐབས་ཕལ་ཆེར་ཐོགས་མེད་སྐུ་མཆེད་ཞལ་མ་བཞུགས་པའམ། ཡང་ན་ཕན་ཚུན་ཞལ་མ་མཇལ་བ་ལྟ་བུ་ཨེ་ཡིན་སྙམ་པ་ལས། ཁོང་གི་ལམ་ཡིག་ནང་ཐོགས་མེད་སྐུ་མཆེད་སྐོར་གང་ཡང་མི་གསལ་[20]ཞེས་གསལ་ཡོད།
མགོན་པོ་སྐྱབས་ཀྱིས་བརྩམས་པའི་རྒྱ་ནག་ཆོས་འབྱུང་ནང་། (ཐང་ཟིང་བླ་མ་) ཐམས་ཅད་ཡོད་སྨྲའི་སྡེ་པ་སུ་ག་ཏ་མི་ཏྲ་དང་བ་སུ་བནྡུ་ ( གཅུང་དབྱིག་གཉེན་མིན་) ཕལ་ཆེན་སྡེ་པ་སཱུརྱ་ཝ། ཇི་ན་རཀྴི་ཏ་རྣམས་ལས་ཆོས་མང་དུ་གསན་[21]པ་སོགས་གསལ་ཡོད། ཚལ་པ་ཀུན་དགའ་རྡོ་རྗེའི་དེབ་ཐར་དམར་པོ་ལས། སུའི་གཡང་རྟི་ཟེར་བའི་རྒྱལ་པོ་ཕ་བུ་གཉིས་བྱུང་། དེའི་མངའ་འོག་ན། ཐང་ཀའུ་ཛུང་ཞེས་པ་ཐའི་ཡང་ཧུའི་གླེའུ་ཤུ་བྱེད་ཅིང་ཡོད་པས་ངོ་ལོག་བྱས་ནས་རྒྱལ་ས་ཕྲོགས་ཏེ། དེ་ནི་ཐང་གི་རྒྱལ་པོ་ལ་སྔ་བའི་ཐོག་མ་ཡིན། དེའི་བུ་གསུམ་ཡོད་པའི་འབྲིང་པོ་ཐང་ཐའི་ཛུང་རྒྱལ་པོ་དུས་སུ། ཐང་ཛམ་ཚང་ཞེས་པའི་ལོ་ཙྭ་བས་རྒྱ་གར་ནས་ཆོས་མང་པོ་བསྒྱུར། དེ་ཡན་ཆད་ལ་བརྒྱའི་ལོ་ཙྭ་བ་ཉིས་བརྒྱ་བྱུང་། ཐང་ཛམ་ཚང་དེ་རྒྱ་གར་གྱི་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་གྱི་སློབ་མ་ཡིན་[22]ཞེས་བཀོད་ཡོད། དེ་བཞིན་དུ་དེབ་ཐེར་སྔོན་པོ། སྟོད་ཆ་ནང་ལའང། ཐང་ཐའི་ཛུང་གི་རིང་ལ་ལོ་ཙྭ་བ་ཐང་ཟམ་ཚང་ཞེས་པ་བྱུང་ནས་ཆོས་མང་པོ་བསྒྱུར། དེ་ཡན་ཆད་ལ་རྒྱ་ཡི་ལོ་ཙྭ་བ་ཉིས་བརྒྱ་བྱུང་། ཐང་རུས་པའི་མིང་ཟམ་གསུམ། ཚང་སྡེ་སྣོད་དེ་སྡེ་སྣོད་གསུམ་པ་ཞེས་བྱའོ། དེ་རྒྱ་གར་གྱི་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་གྱི་སློབ་མ་ཡིན་ཟེར། ཐང་གི་རྒྱལ་པོ་ཕྱི་མ་འདི་ཁམས་ན་གྲུམ་ཡེ་ཤེས་རྒྱལ་མཚན་བསྟན་པའི་བདག་པོ་བྱེད་པའི་དུས་ཡིན་ནོ་[23]ཞེས་གསལ། དེབ་སྔོན་དང་དེབ་དམར་ནང་ཐང་ཛམ་ཚང་དབྱིག་གཉེན་གྱི་སློབ་མ་མ་ཡིན་པའི་རྒྱུ་མཚན་དུ་ཚེ་བརྟན་ཞབས་དྲུང་གིས་བྲིས་པའི་རྗེ་བཙུན་འཇིགས་མེད་རིགས་པའི་བློ་གྲོས་མཆོག་གི་གསུང་འབུམ། གླེགས་བམ་བདུན་པའི་ནང་། སྲོང་བཙན་དང་དཔལ་ལྡན་ཆོས་གྲགས་དུས་མཉམ་པར་འཇིགས་གླིང་གཏམ་ཚོགས་ན་བཤད། དེབ་དམར་དང་དེབ་སྔོན་སོགས་སུ་ཐང་སང་བླ་མ་དབྱིག་གཉེན་གྱི་སློབ་མར་བཤད་པ་ནི་ཤིན་ཏུ་འཁྲུལ་བའོ། རྒྱུ་མཚན་ནི་འཕགས་པ་ཐོགས་མེད་ཀྱི་གཅུང་དབྱིག་གཉེན་ཡིན་པ་དང་། དབྱིག་གཉེན་སྐུ་ཚེ་མཐར་མ་ཕྱིན་པར་རྣམ་རྒྱལ་གཟུགས་རིང་བཟློག་སྟེ་སྐུ་འདས་པ་དང་། དབྱིག་གཉེན་གྱི་དངོས་སློབ་ནི་རྣམ་གྲོལ་སྡེ། དེའི་སློབ་མ་མཆོག་གི་སྡེ། དེིའི་སློབ་མ་དུལ་བའི་སྡེ། དུལ་བའི་སྡེ་དགུང་ལོ་བརྒྱ་ལྷག་གི་དུས་སུ་ཐང་སང་བླ་མ་རྒྱ་གར་དུ་ཕེབས་ནས་ཞབས་ལ་གཏུགས་པ་བཅས་ཀྱིས་རིགས་པའི་གནོད་པ་མང་པོ་འབབ་བོ་[24]ཞེས་བཀོད་ཡོད།
སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་ནམ་བྱུང་མིན་གྱི་དུས་རབས་ཐོག་རྩོད་གླེང་གི་ཕུང་པོ་ཇི་ཙམ་བརྩིགས་ཀྱང་དུས་རབས་བཞི་པ་དང་ལྔ་པའི་བར་ལ་གང་ལྟར་ཡིད་འཇོག་འཕེར་ངེས་པ་ཞིག་སྣང་། དེ་ཡང་སློབ་དཔོན་གཞོན་ནུའི་སྲོག མཁས་མཆོག་ཐ་ཁ་ཁ་སུ་དང་། མཁས་མཆོག་ཁང་དཀར་ཚུལ་ཁྲིམས་སྐལ་བཟང་། མཁས་མཆོག་ཐུབ་བསྟན་མཆོག་སྒྲུབ་རྣམས་པའི་བཞེད་པའང་དུས་རབས་དེའི་བར་ཚུད་ཡོད་པས་དབྱིག་གཉེན་ཀྱི་དུས་རབས་སྟེང་དཔྱད་གཞི་གསར་པ་གནད་ལ་འཕེར་བ་ཞིག་ལག་ཏུ་མ་སོན་བར་མཁས་དབང་ཁོང་རྣམ་པས་བཞེད་པ་བཞིན་དུ་གནས་པར་སེམས།
ས་བཅད་གསུམ་པ།
སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་གྱིས་མཛོད་རྩོམ་ཚུལ་སྐོར།
སློབ་དཔོན་འདི་ཉིད་ཀྱིས་མཛོད་རྩོམ་ཚུལ་གྱི་སྐོར་ལ་བཞེད་པ་མི་མཐུན་པ་དུ་མ་མཆིས། སློབ་དཔོན་འདུན་བཟང་ཁོང་གི་སློབ་མ་ཡིན་མིན་ཐོག་ལའང་བཞེད་པ་མི་གཅིག་པ་སོགས་དུ་མ་སྣང་།
བུ་སྟོན་ཆོས་འབྱུང་ནང་། སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་གྱིས་ཁ་ཆེ་སློབ་དཔོན་འདུན་བཟང་དྲུང་ནས་བྱེ་བྲག་བཤད་པ་དང་མངོན་པ་སྡེ་བདུན་ལ་སོགས་པ་བསླབས་ནས་ཕྱིས་སུ་མཛོད་ཀྱི་ཚིག་ལེའུར་བྱས་པ་བརྩམས་ཏེ་སྐྱེས་དང་བཅས་པ་འདུས་བཟང་ལ་སྤྲིངས་བ་དང་། དེའི་སློབ་མ་དག་གིས་ལོ་དང་གྲག་ལ་སོགས་པ་འདི་འོ་སྐོལ་གྱི་གྲུབ་མཐའ་ལ་ཟུར་ཟའོ་ཞེས་སྨྲས་པ་དང་། ཁོང་བསྟན་བཅོས་རྩོམ་པ་ལ་མཁས་པས་ཚིག་རྒྱན་ཡིན་ཟེར་ཏེ་ཤིན་ཏུ་མཉེས་ནས་འགྲེལ་པ་མདོ་དང་མཐུན་པ་ཡང་སྦྱར་རོ། དུས་ཕྱིས་འགྲེལ་པ་མཛད་དེ་བསྐུར་བ་དང་། རྩ་བ་སུན་འབྱིན་གྱི་འགྲེལ་པ་འདི་ལུང་དང་རིགས་པས་ཚར་བཅད་ཅིང་ཕམ་པར་བྱས་ལ་ཁོང་ཉིད་ཀྱི་ལག་པས་བསུབ་ཏུ་གཞུག་དགོས་གསུངས་ཏེ། བསྟན་བཅོས་ལན་གྱི་ཕུང་པོའང་བརྩམས་ཏེ་རྒྱ་གར་དུ་འགྲོ་བར་ཆས་པ་དང་། དབྱིག་གཉེན་གྱིས་གསན་ནས་སློབ་དཔོན་འདུས་བཟང་ནི་བྱེ་བྲག་ཏུ་སྨྲ་བའི་གྲུབ་མཐའ་ལ་བྱང་བ་ཡིན་པས་བཟློག་པར་དཀའ་ལ་དེ་ཕམ་ཡང་དགོས་པ་མེད་པས་རང་བྱུང་གི་མཆོད་རྟེན་བལྟར་འགྲོ་ཞེས་བསྒྲགས་ལ་བལ་ཡུལ་དུ་འགྲོའོ་སྙམ་ནས་བྱོན་ནོ[25]།
ཏྭ་ར་ནྭ་ཐས་བརྩམས་པའི་རྒྱ་གར་ཆོས་འབྱུང་ནང་། ད་དུང་ཆོས་མངོན་པའི་མཐའ་རྟོགས་པའི་ཕྱིར་དང་། སྡེ་པ་བཅོ་བརྒྱད་ཀྱི་གྲུབ་མཐའ་ངེས་པའི་ཕྱིར་དང་། རིག་པའི་ལམ་མཐའ་དག་རྟོགས་པའི་ཕྱིར་དུ། ཁ་ཆེར་བྱོན་ནས་སློབ་དཔོན་སངྒྷ་བྷ་དྲ་གཙོ་བོར་བསྟེན། བྱེ་བྲག་ཏུ་བཤད་པ་དང་། སྡེ་པ་བཅོ་བརྒྱད་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་སོ་སོ་དང་། སྡེ་པ་སོ་སོའི་མདོ་སྡེ་དང་འདུལ་བ་མི་འདྲ་བའི་ཁྱད་པར་རྣམས་དང་། མུ་སྟེགས་ཅན་ལྟ་བ་དྲུག་པོ་རྣམས་ཀྱི་གཞུང་ལུགས་མཐའ་དག་དང་། རྟོག་གེའི་ཚུལ་མཐའ་དག་ལ་བྱང་ཞིང་མཁས་པར་བྱས་ནས། ཡུལ་དེ་ཉིད་དུ་ཡང་ལོ་མང་པོར་རིགས་པ་དང་མི་རིགས་པ་རྣམ་པར་ཕྱེ་ཞིང་ཉན་ཐོས་ཀྱི་སྡེ་སྣོད་རྣམས་བཤད། སླར་ཡུལ་དབུས་སུ་བྱོན་པའི་ལམ་དུ་ཆོམ་རྐུན་དང་། ལམ་གྱི་གནོད་སྦྱིན་ལ་སོགས་པས་ལམ་དགག་མ་ནུས་པར་མ་ག་དྷྭར་བྱོན་ཞེས་པ་དང་། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ལྟར་ན་མངོན་པ་མཛོད་རྩ་བ་བརྩམས་ནས་ཁ་ཆེར་འདུས་བཟང་ལ་བསྐུར་བས་དགྱེས་ཤིང་འགྲེལ་པ་གཟིགས་ཕུལ་བས་མ་དགྱེས་ཏེ། རྩོད་པའི་དོན་དུ་མ་ག་དྷྭར་བྱོན་པ་ལ། སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་གྱིས་བལ་ཡུལ་དུ་བྱོན་པ་ཡིན་ནོ་ཞེས་ཟེར་བ་ལ། མཛོད་རྩ་འགྲེལ་བརྩམས་ནས་འདུས་བཟང་ལ་གཟིགས་ཕུལ་བས་དགྱེས་པ་དང་མ་དགྱེས་པ་སོགས་དེ་ལྟར་འཐད་དུ་རུང་ལ། འདུས་བཟང་མ་ག་དྷྭར་བྱོན་པའི་གཏམ་གསལ་པོ་རྒྱ་གར་ན་མེད་ཅིང་། བྱོན་དུ་ཟིན་ནའང་དུས་སྔ་མོར་ཡིན་པར་མངོན་པས། དབྱིག་གཉེན་བལ་ཡུལ་དུ་བྱོན་པའི་དུས་ན། འདུས་བཟང་སྐུ་འདས་ནས་ལོ་མང་པོར་ལོན་པར་མངོན་ནོ[26]།
འཕགས་པ་ཐོགས་མེད་དང་དབྱིག་གཉེན་གཉིས་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ། ཀུ་མ་ར་ཇི་བས་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར། དོར་ཞི་གདོང་དྲུག་སྙེམས་བློས་བོད་ཡིག་ལ་བསྒྱུར་ཞེས་པ་ནང་། དེ་ནས་སློབ་དཔོན་ལྷའི་བཤེས་གཉེན་གྱིས་རང་ཡུལ་དུ་རྒྱལ་བསྟན་སྤེལ་པར། ཐོག་མར་( བྱེ་བྲག་བཤད་མཛོད་) ལ་གཟིགས་རྟོགས་མཛད་ཅིང་། དེའི་དོན་ལ་ངེས་པ་རྙེད་པའི་རྗེས་སུ་སློབ་མ་རྣམས་ལ་དེའི་བཤད་ཁྲིད་རྒྱས་པར་གནང་ཞིང་། ཉིན་རེ་རེ་བཞིན་ (བྱེ་བྲག་བཤད་མཛོད་) ཀྱི་དོན་འགྲེལ་བའི་ཤོ་ལོ་ཀ་རེ་རེ་མཛད་ཅིང་ཟངས་ཀྱི་བྱང་བུ་ལ་བརྐོས་ནས་གླང་བོ་ཆེའི་སྐེར་བཏགས་ཏེ་གྲོང་དང་གྲོང་ཁྱེར་ཀུན་ལ་འཁྱམ་དུ་བཅུག་ཅིང་། ཁོ་བའི་རྩོམ་འདི་ལ་དགག་པ་ཐོངས་ཤིག་ཅེས་བསྒྲགས་སོ། དེ་ལྟར་མཛད་པས་ཤོ་ལོ་ཀ་དྲུག་བརྒྱ་ལྷག་བྱུང་ཞིང་དགག་པ་གཏོང་མཁན་མ་བྱུང་ངོ། ཟངས་ཀྱི་བྱང་བུ་རེ་རེ་ལ་ཤོ་ལོ་ཀ་རེ་བྲིས་པའི་གཞུང་དེ་ནི་ཆོས་(མངོན་པ་མཛོད་) ཀྱི་རྩ་བ་ཡིན་ལ། རྩོམ་གྲུབ་རྗེས་ཁ་ཆེ་ཡུལ་གྱི་བྱེ་བྲག་སྨྲ་བའི་སློབ་དཔོན་རྣམས་ལ་སྤྲིངས་ཤིང་། དེ་རྣམས་ཀྱིས་ཁོ་བོ་ཅག་གི་གཞུང་ལུགས་རྣམས་རྒྱས་པར་བྱས་སོ་ཞེས་དགའ་སྤྲོ་སྐྱེས་ཀྱང་དོན་རྣམས་གོ་དཀའ་བས་རང་འགྲེལ་ཅིག་ཅིས་ཀྱང་རྩོམས་ཤིག་ཅེས་བསྐུལ་བས་ཆོས་( མངོན་པ་མཛོད་) ཀྱི་རང་འགྲེལ་བརྩམས་ནས་དཀའ་གནད་རྣམས་གསལ་བར་བཀྲལ་ཏེ་ཁ་ཆེ་ཡུལ་དུ་སྤྲིངས་སོ་[27]ཞེས་དང་།
གོང་དུ་ཞུས་པའི་སློབ་དཔོན་ལྷའི་བཤེས་གཉེན་ཞེས་པ་དེ་ནི་ཐོགས་མེད་ཀྱི་གཅུང་པོ་དབྱིག་གཉེན་ཞེས་པ་དེ་ཡིན་ལ། ཐོགས་མེད་ལས་ལོ་བཅུས་ཆུང་བར་གྲགས་ཤིང་། ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་ཤེས་རབ་ཆེ་ཞིང་མཁྱེན་རྒྱ་ཡངས་ལ་རྩོད་པ་ལ་ཡང་ཤིན་ཏུ་མཁས་པར་གྲགས་ཞེས་པའི་གསལ་བཤད་ཀྱང་ཀུ་མ་ར་ཇི་བས་འཕགས་པ་ཐོགས་མེད་དང་དབྱིག་གཉེན་གཉིས་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ། རྒྱ་ཡིག་ནང་བསྒྱུར་ཡོད་པ་དེ་དོར་ཞི་གདོང་དྲུག་སྙེམས་བློས་བོད་ཡིག་བསྒྱུར་ནང་ལ་དེ་ལྟར་གསལ་ཡོད། དེ་མིན་དབྱིག་གཉེན་ལ་ནོར་གྱི་རྩ་ལག་ཞེས་བསྒྱུར་བའང་ཡོད་པས། དེ་ཡང་བ་སུ་ནི་ནོར་དང་དབྱིག་གཉིས་ཀ་ལ་འཇུག་ཅིང་། བནྡུ་ཞེས་པའང་གཉེན་དང་རྩ་ལག་གཉིས་ཀ་ལ་རིགས་འགྲེས་ཆོག བསྒྱུར་པ་པོ་སོ་སོའི་བསྒྱུར་སྟངས་ལ་ཁྱད་མ་གཏོགས་དོན་ལ་ཁྱད་པར་དམིགས་བསལ་ཤོར་མེད།
སློབ་དཔོན་སཾགྷ་བྷ་དྲ་སྟེ་དགེ་འདུན་བཟང་པོ་ནི་དབྱིག་གཉེན་གྱི་སློབ་དཔོན་མ་ཡིན་པ་ནི་དོར་ཞི་བསྒྱུར་ནང་དེ་ལྟར་གསལ་ཡོད། དེ་ཡང་ཨ་ཡུར་ཙའི་རྒྱལ་པོའི་སྲིང་མོའི་མག་པ་ཞིག་ཕྱི་རོལ་པ་བྲམ་ཟེའི་སློབ་དཔོན་ཞིག་ཡིན་ལ། ཕྱི་རོལ་པའི་གཞུང་བི་ཀ་ར་ཞེས་པར་མཁས་པར་གྲགས། རྒྱལ་པོ་སློབ་དཔོན་འདི་ལ་དད་གུས་ཆེ་བར་བྲམ་ཟེ་དེ་ཕྲག་དོག་ལངས་ནས་སློབ་དཔོན་ལ་ཁྱེད་(སམ་ཁྱ་) ལ་དགག་པ་བྱས་ཀྱང་ཁྱེད་ཀྱི་(མངོན་པ་མཛོད་) ལ་ལྟོས་ན་ཁོ་བའི་བི་ཀ་ར་དོན་ཟབ་ཅིང་རྒྱ་ཆེ་བ་ཡིན་པས་ཁྱེད་སངས་རྒྱས་པ་རྣམས་ཀྱིས་དེ་ལ་དགག་ཕོད་དམ་ཟེར། སློབ་དཔོན་གྱིས་དངོས་པོའི་གནས་ལུགས་སྟོན་པའི་སྟོན་པའི་གཞུང་སངས་རྒྱས་པའི་གཞུང་ལས་ལྷག་མེད་པས་(སམ་ཁྱ་) དགག་ཐུབ་ན་བི་ཀ་ར་དགག་མི་ཐུབ་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཅི་ཡོད་གསུངས་ནས་གཞུང་བམ་པོ་སོ་གཉིས་པ་ཞིག་མཛད་ནས་བི་ཀ་ར་ཚར་གཅོད་པར་མཛད་དོ། བྲམ་ཟེ་དེས་སློབ་དཔོན་གྱི་གཞུང་ལ་དགག་པ་གཏོང་མ་ཐུབ་ཀྱང་སེམས་ཀྱི་ཕྲག་དོག་གནོན་པར་མ་བཟོད་ནས་ཡུལ་དབུས་ཀྱི་སློབ་དཔོན་སཾགྷ་བྷ་དྲ་སྟེ་དགེ་འདུན་བཟང་བོ་ཞེས་པར་ (མངོན་པ་མཛོད་)ལ་དགག་པའི་སྐུལ་མ་བྱས། སློབ་དཔོན་དེས་ཀྱང་(འོད་གསལ་ཏིང་ངེ་འཛིན་) ཞེས་པ་ཤོ་ལོ་ཀ་སྟོང་ཕྲག་བཅུ་པ་ཞིག་དང་། (བདེན་པར་བརྟེན་པ་) ཞེས་པ་ཤོ་ལོ་ཀ་སྟོང་ཕྲག་ཉི་ཤུ་པ་ཞིག་བཅས་གཞུང་གཉིས་བརྩམས་ནས་ཨ་ཡུར་ཙའི་སློབ་དཔོན་ལ་རྩོད་པར་ཕྱིན། སློབ་དཔོན་གྱིས་གཞུང་དེ་གཉིས་གཟིགས་ནས་གནད་ཐེབས་ཀྱི་དགག་པ་མི་འདུག་ཅིང་ལན་གྱིས་བཟློག་དཀའ་བ་མེད་ཀྱང་རྩོད་པ་བྱས་ན་མི་ལེགས་སྙམ་ནས་ཁོ་བའི་གཞུང་ན་ཁྱེད་ཀྱི་འདོད་ཚུལ་ཕྱོགས་སྔར་བླངས་ནས་དགག་པ་མེད་ལ་དེང་ཡང་རྩོད་པ་མ་བྱས་ན་བཟང་། ཁྱེད་ཀྱི་གཞུང་དང་ཁོ་བའི་གཞུང་གཉིས་ཀ་སྤེལ་ནས་བདེན་རྫུན་གྱི་རྣམ་དབྱེ་མང་མང་ལ་དབྱེ་རུ་འཇུག་གསུངས་ནས་རྩོད་པ་མ་མཛད་པས་སཾགྷ་བྷ་དྲ་ཡང་ཕྱིར་སོང་ངོ[28]།
བུ་སྟོན་རིན་ཆེན་གྲུབ་བརྩམས་པའི་བུ་སྟོན་ཆོས་འབྱུང་ནང་། སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་ཉིད་བྱེ་བྲག་ཏུ་བཤད་པ་དང་མངོན་པ་སྡེ་བདུན་ལ་སོགས་པ་བསླབས་པས་ཚེགས་མེད་པར་མཁྱེན་ནས་རྒྱ་གར་དུ་བྱོན་པར་བཞེད་པའི་ཚེ་ཡུལ་དེའི་ཤོ་གམ་སྲུང་བའི་གནོད་སྦྱིན་གྱི་ལྷ་རྟེན་ཡོད་པ་འཕྲོགས་ནས་ལན་གསུམ་གྱི་བར་དུ་བཟློག་ཀྱང་ནོར་ནི་མེད། ཆོས་བློ་ལ་ཡོད་པ་དབྲལ་དུ་མི་བཏུབ་པས་བཏང་སྟེ་ནྭ་ལེནྡྲར་བྱོན་པ་དང་[29]། ཏྭ་ར་ནྭ་ཐས་བརྩམས་པའི་རྒྱ་གར་ཆོས་འབྱུང་ནང་ལའང། སླར་ཡང་དབུས་སུ་བྱོན་པའི་ལམ་དུ་ཆོམ་རྐུན་དང་། ལམ་གྱི་གནོད་སྦྱིན་ལ་སོགས་པས་ལམ་དགག་མ་ནུས་པར་མ་ག་དྷྭར་བྱོན་[30]སོགས་གསལ་ཡོད་ཀྱང་།
ཀུ་མ་ར་ཇི་བས་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་བའི་འཕགས་པ་ཐོགས་མེད་དང་དབྱིག་གཉེན་གཉིས་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་དེ་དོར་ཞི་གདོང་དྲུག་སྙེམས་བློས་བོད་ཡིག་ལ་བསྒྱུར་བ་ནང་གནས་ཚུལ་གོང་གི་མཁས་པ་ཟུང་གི་བཞེད་ཚུལ་དང་མཐུན་གྱི་མེད་པས། དེ་ཡང་ཁ་ཆེའི་ཡུལ་ནི་མཐའ་བཞི་རི་བོས་བསྐོར་པའི་ལྗོངས་ཆུང་ཆུང་ཞིག་ཡིན་ལ། རྒྱལ་པོའི་ཕོ་བྲང་ལ་ཡང་སྒོ་གཅིག་ལས་མེད། ཀྭ་ཏེ་ཡ་ནས་ཕོ་བྲང་གི་སྒོ་སྲུང་དུ་གནོད་སྦྱིན་བཞག་ནས་ཆོས་བསླབ་ཏུ་འོང་བ་རྣམས་ནང་དུ་མི་གཏོང་ཞིང་འཚོ་རྟེན་ཡང་ཕངས་མེད་དུ་མི་སྟེར་ལ། ཕྱིར་འགྲོ་རུ་མི་འཇུག་པར་བྱས། ཨ་ཡུར་ཙྭ་ཞེས་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ནས་སློབ་དཔོན་མཁས་པ་ཞིག་ཡོད་ལ་དེའི་མཚན་ལ་བ་སུ་སྭ་བྷ་དྷ་ར་ཟེར། དེ་ནི་བློ་རིག་ཤིན་ཏུ་རྣོ་ལ་བློ་འཛིན་ཕུལ་དུ་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན། དེས་(མངོན་པ་སྐབས་བརྒྱད་པ་) དང་། (བྱེ་བྲག་བཤད་མཛོད་)བསླབ་པའི་ཕྱིར་དུ་སྨྱོན་པའི་ཟོལ་བྱས་ནས་ཁ་ཆེའི་ཡུལ་དུ་སོང་། ཆོས་ཉན་པའི་གྲལ་དུ་སོང་ནས་ལོ་བཅུ་གཉིས་ཙམ་ལ་བསྡད། གཞན་དག་གིས་ཆོས་ཀྱི་བགྲོ་གླེང་བྱེད་སྐབས་ཅི་ཡང་མི་ཤེས་ཁུལ་བྱས་ནས་དོན་མེད་ཀྱི་གཏམ་སོགས་སྨྲས་པས་གཞན་དག་གིས་མཉམ་འཇོག་མ་བྱས། (བྱེ་བྲག་བཤད་མཛོད་) ལན་དུ་མར་གསན་པས་དོན་ལ་ཤིན་ཏུ་མཁས་པར་གྱུར་ཅིང་ཚིག་རྣམས་ཀྱང་བློར་བཟུང་། དེ་ནས་རང་གི་ཡུལ་དུ་འགྲོ་བར་བརྩམས་ནས་ཕོ་བྲང་གི་སྒོར་བུད་པ་གནོད་སྦྱིན་གྱིས་བཟུང་སྟེ་ནང་དུ་བསྐྱལ། ཀྭ་ཏེ་ཡ་ན་སོགས་ཀྱིས་རྒྱུ་མཚན་དྲིས་པ་ན་སྨྱོ་ལབ་སྣ་ཚོགས་བྱེད་ཅིང་། གཞུང་ལུགས་ཤེས་པའི་རྟགས་མཚན་ཅི་ཡང་མེད་པས་བཏང་། སྒོར་འབུད་དུས་གནོད་སྦྱིན་གྱིས་སླར་ཡང་བཀག་ནས་ནང་དུ་བསྐྱལ་པ་ན་སྔར་ལྟར་སྨྱོ་བཤད་སྣ་ཚོགས་བྱས་ཤིང་རྣམ་རིག་མི་གསལ་བའི་ཚུལ་བྱས་པས་བཏང་། ལན་གསུམ་པར་ཡང་གནོད་སྦྱིན་གྱིས་བཀག་ནས་སྒོར་མ་བཏང་བས་རྒྱལ་པོས་མི་མངགས་ནས་འདྲི་བརྩད་བྱས་ཀྱང་སྨྱོ་བཤད་སྣ་ཚོགས་བྱེད་ཅིང་། གླུ་ལེན་པ་དང་བྲོ་འཁྲབ་པ་སོགས་ཀྱང་བྱས་པས་སླར་ཡང་བཏང་ངོ། དེ་ནས་ཕོ་བྲང་གི་སྒོར་བུད་པ་ན་གནོད་སྦྱིན་རྣམས་ཀྱང་ཁོ་ཆད་ནས་མ་བཀག་གོ། སློབ་དཔོན་དེ་རང་ཡུལ་དུ་བསླེབས་རྗེས་ཁོ་བོས་ (བྱེ་བྲག་བཤད་མཛོད་) ཀྱི་ཁྲིད་རྒྱུན་བླངས་ནས་ཡོང་ཞིང་། དེའི་ཁྲིད་གདབ་རྒྱུ་ཡིན་པས་མཉན་འདོད་པ་རྣམས་ཤོག་ཅེས་བརྡ་སྦྲན་པས་ཁྲིད་ལ་ཉན་མཁན་ཕྱོགས་བཞི་མཚམས་བརྒྱད་ནས་སྤྲིན་ལྟར་འདུས་ནས། སློབ་དཔོན་འདི་པ་ན་སོ་བགྲེས་པས་ཉིན་རེ་བཞིན་ཁྲིད་བཏབ་པ་སློབ་མ་རྣམས་ལ་ཟིན་བྲིས་འདེབས་སུ་བཅུག ཁྲིད་ཚར་རྗེས་(བྱི་བྲག་བཤད་མཛོད་) ཀྱི་ཟིན་བྲིས་གླེགས་བམ་ཡང་ཆ་ཚང་བར་གྲུབ་བོ། ཡུལ་གཞན་དུ་ཡང་ (བྱེ་བྲག་བཤད་མཛོད་) ཀྱི་འཆད་ཉན་དར་བ་དང་། སྨྱོན་པར་བརྫུས་པའི་དགེ་སློང་གིས་ཆོས་སྤེལ་པའི་སྙིང་སྟོབས་ལ་ཁ་ཆེ་ཡུལ་གྱི་མི་རྣམས་ཀྱང་ངོ་མཚར་སྐྱེས་སོ་[31] ཞེས་དེ་ལྟར་བཀོད་ཡོད་པས་དེའི་ནང་མཆིས་པའི་བ་སུ་སྭ་བྷ་དྷ་ར་དེ་་ཉིད་བ་སུ་བནྡུ་མ་ཡིན་པ་ནི་གསལ་པོར་ཆགས་ཡོད་པས་དེ་ལ་དམིགས་བསལ་འཁྲུགས་ཉེན་མེད།
ཆེན་པོ་ཐང་གུར་དུས་ཀྱི་རྒྱ་གར་ཞིང་གི་བཀོད་པའི་དཀར་ཆག རྒྱ་ནག་སྐད་དུ། ཏྭ་ཐང་སིའི་ཡུས་ཀྱིས། ཞེས་པའི་ནང་། སློབ་དཔོན་ནི་ཀསྨིར་སྟེ་ཁ་ཆེའི་མི་རིགས་ཡོད་སྨྲ་བའི་སྡེ་པ་ལྷག་མཐོང་ཊི་ཀ་ཆེན་མཛད་པ་པོ་སྟེ། སློབ་དཔོན་དགེ་འདུན་བཟང་པོ་འདི་ཉིད་གཞོན་ནུའི་དུས་ནས་བློ་རྣོ་བར་གྲགས་ཤིང་ཕྱིས་མཁས་པ་ཆེན་པོར་གྱུར་ནས་ཡོད་སྨྲ་བའི་སྡེའི་ལྷག་མཐོང་ཊི་ཀ་ཆེན་མཛད་པས། སྐབས་དེར་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་གྱིས་གཟུང་འཛིན་སུན་འབྱིན་པའི་ཕྱིར་དུ་ཆོས་མངོན་པ་མཛོད་མཛད་པ་བརྗོད་བྱ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་ཤིང་རྗོད་བྱེད་ཟབ་ཅིང་བརླིང་བས་འདུན་བཟང་གིས་དྭོགས་པ་སྐྱེས་ཏེ། ལོ་བཅུ་གཉིས་ཀྱི་རིང་མཛོད་ཀྱི་སེར་བ་ཞེས་བྱ་བའི་བསྟན་བཅོས་ཤོ་ལོ་ཀ་ཉིས་ཁྲི་ལྔ་སྟོང་པ་ཚིག་བརྒྱད་ཁྲིར་ལོང་བ་ཞིག་མཛད་ནས་སློབ་མ་རྣམས་ལ་སྨྲས་པ། བདག་གི་བསྟན་བཅོས་རྣམ་དཔྱོད་ཕུལ་དུ་ཕྱིན་པས་ཤིན་ཏུ་བརྟགས་པར་བྱས་པས། དབྱིག་གཉེན་རིག་བྱེད་རྒན་པོའི་ང་རྒྱལ་བསྙིལ་དུ་ཉེ་ཡིན། རིག་བྱེད་རྒན་པོ་མི་གཅིག་གི་སྙན་གྲགས་ཀྱི་སྐལ་བའི་བདག་པོར་དབང་ཐོབ་ཏུ་སྟེར་མི་རུང་།ཁྱེད་ཚོས་ཁོང་ལ་བལྟ་རུ་ཆུག་ཅེས་གསུངས་པས། སློབ་མ་རྣམས་ཀྱིས་དབྱིག་གཉེན་བཙལ་བ་དང་། དེ་དུས་དབྱིག་གཉེན་ཀྱེ་ཀ་ན་ཙ་ཀྱེ་རའི་གྲོང་ཁྱེར་ན་བཞུགས་པ་གཏམ་དེ་ཐོས་ནས་ཡུལ་གཞན་དུ་ཕེབས་པའི་གྲབས་མཛད་པར། སློབ་མ་རྣམས་ཐེ་ཚོམ་དུ་གྱུར་པ་ན། དབྱིག་གཉེན་གྱིས་སྨྲས་པས་བདག་རྒས་འཁོག་ཅིང་། ཁོང་གཞོན་ལ་དར་དྲག་ང་རྒྱལ་ཆེ་བས་བཀའ་བློ་མི་བདེ་བ་མི་འབྱུང་བའི་ངེས་པ་མེད་ཅིང་། ཡུལ་འདིར་ཚད་ཐུབ་ཀྱི་མཁས་པ་དཔང་པོར་འོས་པ་མེད་པས། ཡུལ་དབུས་སུ་ཕྱིན་ཏེ་སྐུ་ན་བགྲེས་པོའི་མཁས་པ་དག་ལ་གཏུག་ཏེ་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་ཕུང་པོ་བཅོལ་འདོད་པ་ཡིན་གསུངས་ནས་རྒྱ་གར་གྱི་ཡུལ་དབུས་སུ་ཆས་སོ[32]།
མཆིམས་འཇམ་པའི་དབྱངས་ཀྱིས་བརྩམས་པའི་ཆོས་མངོན་པ་མཛོད་ཀྱི་ཚིག་ལེའུར་བྱས་པའི་འགྲེལ་པ་མངོན་པའི་རྒྱན་གྱི་སྔོན་གླེང་ངོ་སྤྲོད། སྤྱི་བཤད་ནང་། དེ་ལྟ་ནའང་མཛོད་རྩ་བར་བདག་འགོག་གི་སྐོར་སྤྱི་དང་བྱེ་བྲག་ཏུ་གནས་མ་བུ་པའི་བརྗོད་མེད་ཀྱི་གང་ཟག་འདོད་པ་ལ་དགག་བཞག་སྐབས་གང་དུའང་མ་འཁོད་པས་དབྱིག་གཉེན་རང་གིས་( མཛོད་རང་འགྲེལ་) མཛད་པའི་སྐབས་གང་ཟག་དགག་པ་བསྟན་པ་ཞེས་མཛོད་གནས་དགུ་པ་ཆེད་དུ་བརྩམས་པས་མཛོད་གནས་དགུ་པ་འདི་ཐེག་པ་ཐུན་་མོང་བའི་ལུགས་ཀྱི་གང་ཟག་བདག་མེད་གཏན་ལ་འབེབས་པའི་གཞུང་ཆེས་མཆོག་ཏུ་འགྱུར་པ་ཞིག་ཡིན། སློབ་དཔོན་གྱིས་སྤྱིར་(ཆོས་མངོན་པ་མཛོད་) འདི་ཐམས་ཅད་ཡོད་སྨྲ་སྤྱི་དང་ཁྱད་པར་ཁ་ཆེ་བྱེ་སྨྲའི་ལུགས་སུ་མཛད་ནའང་སྐབས་མང་པོར་ཐམས་ཅད་ཡོད་སྨྲའི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་གྲུབ་མཐའ་རིགས་རིགས་པ་དང་འགལ་བར་སྣང་བ་རྣམས་སྟོན་པའི་མཇུག་ཏུ་ལོ་གྲག་ཟེར་ཞེས་སོགས་ཅུང་ཟད་མ་རན་པའི་ཚིག་བཀོད་ལ། ཕྱིས་མཛོད་ཀྱི་རང་འགྲེལ་མཛད་སྐབས་གནད་འདི་གསལ་དུ་བཏང་སྟེ་བྱེ་སྨྲའི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་འདོད་པ་མང་པོ་ཞིག་ལ་དམིགས་ཀྱི་དགག་པ་བྱུང་བར་བརྟེན་བོད་དུ་སྔོན་གྱི་མཁས་པའི་གསུངས་སྲོལ་ལ་མཛོད་རྩ་བ་རང་ལུགས་ཁ་ཆེ་བྱེ་སྨྲ་ཡིན་ཀྱང་། མཛོད་རང་འགྲེལ་མདོ་སྡེ་པའི་ལུགས་སུ་གནས་པར་གསུངས་པ་དོན་ལ་གནས་པར་སེམས[33]།
ཁང་དཀར་ཚུལ་ཁྲིམས་སྐལ་བཟང་གིས་བརྩམས་པའི་ཆོས་མངོན་པའི་ལྟ་གྲུབ་འཕེལ་རིམ་འབྲེལ་ཡོད་དང་བཅས་པའི་དཔྱད་ཞིབ་མཆིམས་མཛོད་མཛེས་རྒྱན་( དེབ་ཐེར་སེར་པོ་) ནང་། དེ་རྗེས་སློབ་དཔོན་ཆོས་སྐྱོབ་ཀྱིས་མཛད་པ་ལོ་ཙཱ་བ་དགེ་འདུན་གོ་ཆས་ཕྱི་ལོ་༤༣༤ ལོར་བསྒྱུར་པ་ཆོས་མངོན་ཕྲན་ཚེགས་སྙིང་པོ་ནི་མངོན་མཛོད་ཀྱི་བཤད་བྱ་རྩ་བའི་གཞུང་དངོས་ཡིན་པའི་ཆ་ནས་གྲགས་ཆེ། དེའི་ཚུལ་ཡང་ཁི་མུ་ར་ཐ་ཨི་ཁེང་གི་བཞེད་པ་བསྡུས་བསྒྱུར་བྱས་ཏེ་བརྗོད་ན་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་ཡོངས་སུ་གྲགས་པའི་མཁས་པ་ཆེན་པོ་ཡིན་རུང་གཞི་བཅོལ་སའི་བསྟན་བཅོས་ཤིག་མེད་པར་རང་དབང་དུ་བསྟན་བཅོས་རྩོམ་མ་ཐུབ་པར་བརྟེན་ཆོས་མངོན་ཕྲན་ཚེགས་སྙིང་པོར་དངོས་སུ་གཞི་བཅོལ་ཏེ་མངོན་མཛོད་བརྩམས་ཞེས་པས་མཚོན་དེ་གཉིས་ལ་མཚུངས་ཆོས་མང་པོ་བཞུགས་པའི་རྣམ་པར་དག་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་མང་དུ་གསུངས་པས་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་བཞེད་པ་དེ་འཐད་ཕྱོགས་སུ་འཛིན།
དང་པོ་གནས་འདྲ་བ་ནི། ཆོས་མངོན་ཕྲན་ཚེགས་སྙིང་པོའི་གནས།
༡༽ ཁམས་བསྟན་པ།
༢༽འདུ་བྱེད་བསྟན་པ།
༣༽ལས་བསྟན་པ།
༤༽ཕྲ་རྒྱས་བསྟན་པ།
༥༽འཕགས་པའི་གང་ཟག་བསྟན་པ།
༦༽ཡེ་ཤེས་བསྟན་པ།
༧༽ཏིང་ངེ་འཛིན་བསྟན་པ།
༨༽མདོ་བསྟན་པ།༽
༩༽ཕྲན་ཚེགས་བསྟན་པ།
༡༠༽རབ་ཏུ་རྣམ་འབྱེད་བསྟན་པ།
༡༡༽ཆོས་གཏམ་བསྟན་པ།
མངོན་མཛོད་ཀྱི་གནས།
༡༽ཁམས་བསྟན་པ།
༢༽དབང་པོ་བསྟན་པ།
༣༽འཇིག་རྟེན་བསྟན་པ།
༤༽ལས་བསྟན་པ།
༥༽ཕྲ་རྒྱས་བསྟན་པ།
༦༽ལམ་དང་གང་ཟག་བསྟན་པ།
༧༽ཡེ་ཤེས་བསྟན་པ།
༨༽སྙོམས་འཇུག་བསྟན་པ།
བཅས་ཡིན་ལ་ཆོས་མངོན་ཕྲན་ཚེགས་སྙིང་པོའི་གནས་གཉིས་པར་སེམས་བྱུང་བསྟན་ཅིང་། དེ་ནི་མཛོད་གནས་གཉིས་པར་བསྟན་པས་གནས་ལོགས་སུ་མ་བཞུགས། ཆོས་མངོན་ཕྲན་ཚེགས་སྙིང་པོའི་ལེའུ་འགའ་ཤས་ཀྱི་བརྗོད་དོན་བསྡུས་ཏེ་མཛོད་གནས་གསུམ་པ་གསར་རྩོམ་མཛད། ཆོས་མངོན་ཕྲན་ཚེགས་སྙིང་པོའི་གནས་བརྒྱད་པ། དགུ་པ། བཅུ་པ། བཅུ་གཅིག་པ་རྣམས་ཀྱི་བརྗོད་དོན་གལ་ཆེ་མིན་པས་མཛོད་གནས་ལོགས་སུ་མ་བརྩམས་སོ། གཉིས་པ་ཤོ་ལོ་ཀ་འདྲ་བ་ནི། མཆོད་བརྗོད་དང་བསྔོ་བ་བཅས་ཀྱི་ཤོ་ལོ་ཀ་བཅུ་གཉིས་མ་བརྩིས་ན་ཆོས་མངོན་ཕྲན་ཚེགས་སྙིང་པོར་ཤོ་ལོ་ཀ་ལྔ་བརྒྱ་དགུ་བཅུ་གོ་དྲུག་བཞུགས་ཤིང་མངོན་མཛོད་ལའང་ཤོ་ལོ་ཀ་དྲུག་བརྒྱ་བཞུགས་པས་ན་ཤོ་ལོ་ཀའི་གྲངས་འབོར་ཡང་ཕལ་ཆེར་གཅིག་པ་ཡིན་པ་དང་། རྒྱུ་མཚན་གཞན་ཡང་ཆོས་མངོན་ཕྲན་ཚེགས་སྙིང་པོའི་ཤོ་ལོ་ཀ་ཕྱེད་གཉིས་སམ་ཤོ་ལོ་ཀ་འགའ་ཤས་ཀྱི་བསྟན་དོན་མཛོད་ཀྱི་ཤོ་ལོ་ཀ་གཅིག་གི་ནང་བསྡུས་པ་དང་། ཆོས་མངོན་ཕྲན་ཚེགས་སྙིང་པོའི་ཚིག་ལྷུག་འགའ་ཤས་ཀྱི་བསྟན་དོན་བརྗོད་བྱར་མཛད་དེ་མཛོད་དུ་ཚིགས་བཅད་གསར་པ་བརྩམས་ཡོད། རྒྱུ་མཚན་གསུམ་པ་ནི། ཆོས་མངོན་ཕྲན་ཚེགས་སྙིང་པོ་མཛད་མཁན་གྱི་ཆོས་སྐྱོབ་དང་། སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་གཉིས་ཀ་གནདྷ་ར་བཞུགས་གདན་འཇགས་མྱོང་ཡོད་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཁོང་གཉིས་ཀྱི་དབར་འབྲེལ་བ་ཡོད་པ་ཤེས་ནུས། ཧྱན་ཙང་གི་རྒྱ་གར་ལམ་ཡིག་ལྟར་ན་ཆོས་མངོན་ཕྲན་ཚེགས་སྙིང་པོ་མཛད་མཁན་གྱི་ཆོས་སྐྱོབ་གན་དྷ་རའི་པུ་རུ་ཤ་པུ་ར་ལ་བཞུགས་ཤིང་རྒྱལ་པོ་ཀ་ནི་ཤྐ་ཡིས་བཞེངས་པའི་དགེ་འདུན་གྱི་གཙུག་ལག་ཁང་གི་ངོས་ཤིག་ཏུ་བཞུགས་ཏེ་དེར་མངོན་མཛོད་བརྩམས། པུ་ཤྐ་ར་ཝ་ཏཱི་དང་། པུ་རུ་ཤ་པུ་ར་གཉིས་ས་ཐག་ཉེ་པོ་ཡོད་པས་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་གྱིས་ཕལ་ཆེར་གནས་དེར་སློབ་དཔོན་ཆོས་སྐྱོབ་ཀྱིས་བསྟན་བཅོས་ལྗགས་ཀློག་མཛད་པར་མངོན་ནོ་[34]ཞེས་འཁོད་ཡོད།
མཆིམས་འཇམ་པའི་དབྱངས་ཀྱིས་བརྩམས་པའི་ཆོས་མངོན་པ་མཛོད་ཀྱི་ཚིག་ལེའུར་བྱས་པའི་འགྲེལ་པ་མངོན་པའི་རྒྱན་གྱི་སྔོན་གླེང་ངོ་སྤྲོད་སྤྱི་བཤད་ནང་། འདུས་བཟང་གིས་མཛད་པར་གྲགས་པའི་༼མངོན་པ་མཛོད་ཀྱི་ཚིག་ལེའུར་བྱས་པའི་བཤད་པ་༽ ཞེས་པ་འདི་ནི་སྡེ་དགེ། བསྟན་འགྱུར། མངོན་པ། ཁུ་ནང་བཞུགས་ཤིང་། གཞུང་འདི་རྒྱས་བསྡུས་མཛོད་རང་འགྲེལ་དང་ཤིན་ཏུ་འདྲ་ཞིང་། འདིར་མཛོད་འགྲེལ་གནས་དགུ་པ་མི་བྱུང་བ་ལས་གཞན་དུ་ནི་སྐབས་སྐབས་སུ་ཚིག་རེ་གཉིས་ཙམ་མ་གཏོགས་གཞུང་ཡོངས་རྫོགས་ཧ་ལམ་མཛོད་རང་འགྲེལ་བཤུས་པ་ལྟ་བུར་འདུག་པས་དཔྱད་གཞི་ཆེ་མོད[35]ཅེས་བཀོད་ཡོད།
ངོེས་རང་ནས་ཆོས་སྐྱོབ་ཀྱིས་མཛད་པའི་ཆོས་མངོན་ཕྲན་ཚེགས་སྙིང་པོ་དེ་འབད་པ་ལྷུར་ལེན་གྱི་ལམ་ནས་བསྟན་འགྱུར་གྱི་དཀར་ཆག་རྣམས་ལ་ཞིབ་ཚགས་ཀྱི་བཙལ་ཀྱང་འདྲེན་བྱེད་ཀྱི་ལམ་དུ་མ་འགྱུར། སློབ་དཔོན་གྲགས་ཆེན་རྣམས་ལ་གཞུང་དེབ་དེའི་སྐོར་བཀའ་འདྲི་ཞུས་ཀྱང་། བོད་ཡིག་ནང་བསྒྱུར་ཡོད་ཀྱི་མ་རེད་ཅེས་གསུང་བ་ཙམ་ལས་གཞན་གསལ་པོ་གསུང་རྒྱུ་མི་འདུག ཕལ་ཆེར་གཞུང་དེབ་དེ་བོད་བསྒྱུར་གནང་མཁན་བྱུང་མེད་པར་སེམས། མཁས་དབང་ཁང་དཀར་གྱིས་མཁས་མཆོག་ཁི་མུ་ར་ཐ་ཨི་ཁེང་གི་བཞེད་པ་བསྡུས་བསྒྱུར་བྱས་ཏེ་བརྗོད་པ་རྣམས་བསྐྱར་འདེབས་ཀྱི་ཚུལ་དུ་བཀོད་ཡིན། དབྱིག་གཉེན་གྱིས་མཛོད་རྩོམ་ཚུལ་གྱི་ཐད་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་ཚོས་སོ་སོའི་བཞེད་ཚུལ་དུ་མ་བཀོད་གནང་ཡོད་པས། ངོས་རང་ནས་མཐའ་དཔྱད་ཀྱི་ཚུལ་དུ་མཐའ་བསྡོམས་ཤིག་འགོད་པར་མི་ནུས་ཀྱང་། དབྱིག་གཉེན་གྱིས་མངོན་མཛོད་བརྩམས་ཡོད་པ་ནི་རྩོད་གཞི་དང་བྲལ། ཀུ་མ་ར་ཇི་བས་བསྒྱུར་བའི་ཐོགས་མེད་སྐུ་མཆེད་ཀྱི་བྱུང་རབས་ནང་གསལ་བའི་མཛོད་རྩོམ་ཚུལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་དག་ཕལ་ཆེར་ཡིད་རྟོན་དུ་རུང་བ་ནི་དམ་པ་གང་ཉིད་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་དང་དུས་རབས་གཅིག་མཚུངས་ནང་འཁེལ་བར་བརྟེན་དེ་ལྟར་ཡིན་པར་སེམས།
ས་བཅད་བཞི་པ།
ཐོགས་མེད་སྐུ་མཆེད་གཉིས་ཀྱི་སྐོར།
སློབ་དཔོན་ཐོགས་མེད་དང་གཅུང་དབྱིག་གཉེན་ཟུང་མ་གཅིག་པའི་སྤུན་ཡིན་པ་དང་མ་ཡིན་པ་སོགས་ཀྱི་བཞེད་པ་འདྲ་མིན་ཡོད། ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་འགའ་ཤས་ཀྱིས་སྤུན་གསུམ་ཡོད་པ་དང་། སྤུན་གསུམ་གྱི་མཚན་གྱི་མཐའ་མ་ལ་དབྱིག་གཉེན་ཞེས་སྦྱར་གྱི་ཡོད་པ་སོགས་ཀྱང་བཤད་ཡོད། བུ་སྟོན་ཆོས་འབྱུང་དང་ཏྭ་ར་ནྭ་ཐས་བརྩམས་པའི་རྒྱ་གར་ཆོས་འབྱུང་ནང་མཆིས་པའི་ཐོགས་མེད་སྐུ་མཆེད་ཀྱི་རྣམ་ཐར་རྣམས་ཡོངས་གྲགས་སུ་འགྱུར་ཡོད་པས་འདིར་རྒྱས་སྤྲོས་ཀྱི་ཚུལ་དུ་བསྐྱར་ཟློས་ཀྱི་ངལ་བ་ལ་འཇུག་རྒྱུ་མིན། དེ་མིན་མཁས་པ་ཐ་ཁ་ཁུ་སུས་འགྲེམས་སྤེལ་མཛད་པའི་དོན་དམ་པའི་དབྱིག་གཉེན་རྣམ་ཐར་དང་། དབྱིག་གཉེན་དུས་རབས་ཞེས་པའི་དཔྱད་ཞིབ་དེ་བདག་གི་དཔྱད་རྩོམ་ལ་མཁོ་བ་རྣམས་བོད་བསྒྱུར་བྱས་པའི་ཁུལ་ཡིན། ཀུ་མ་ར་ཇི་བས་རྒྱ་ཡིག་ཐོག་བསྒྱུར་བའི་འཕགས་པ་ཐོགས་མེད་དང་དབྱིག་གཉེན་གཉིས་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་དེ་དོར་ཞི་གདོང་དྲུག་སྙེམས་བློས་བོད་ཡིག་ལ་བསྒྱུར་ཡོད་པ་དེ་གཞན་དང་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་ཞིག་ཡིན་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི། ཀུ་མ་ར་ཇི་བ་དམ་པ་ཉིད་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་དང་དུས་རབས་གཅིག་ནང་ཡིན་པས་ས་བཅད་འདི་ནང་རྒྱས་སྤྲོས་གྱི་ཚུལ་དུ་བཀོད་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཡང་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ཡིན། ཀུ་མ་ར་ཇི་བས་ཐོགས་མེད་སྐུ་མཆེད་གཉིས་སྐུ་འདས་ཚུལ་སྐོར་གང་ཡང་བྲིས་མེད་པ་ནི་ཕལ་ཆེར་ཁོང་རྒྱ་གར་ནས་རྒྱ་ནག་ལ་༣༨༣ལོར་ཆིབས་བསྒྱུར་གནང་ཟིན་པ་དང་། དེའི་སྐབས་ཐོགས་མེད་སྐུ་མཆེད་སྐུ་འཚོ་བཞུགས་ལ་གནས་པའི་དུས་ཡིན་པར་སེམས།
དེ་ཡང་མཁས་པ་ཐ་ཁ་ཁུ་སུས་ཕྱི་ལོ་༡༩༩༥ ལ་འགྲེམས་སྤེལ་མཛད་པའི་དོན་དམ་པའི་དབྱིག་གཉེན་རྣམ་ཐར་དང་། དབྱིག་གཉེན་དུས་རབས་ཞེས་པའི་དཔྱད་ཞིབ་ནང་། ཀྭོ་ཤི་ཀའི་ཞེས་པའི་བྲམ་ཟེའི་ནང་མི་ནང་པྲུ་ཤ་པུར་ (པེ་ཤ་ཝར་) ཞེས་པའི་ས་གནས་སུ་སྤུན་གསུམ་བྱུང་བ་དེ་ཡང་། ཆེ་བའི་མིང་ལ་དབྱིག་གཉེན་ཐོགས་མེད་( Vasu-Bandhu Asanga) དང་། འབྲིང་བའི་མིང་ལ་དབྱིག་གཉེན་ལས་གཞན་པའི་མིང་མེད།( vasubandhu) ཆུང་ཐ་མའི་མིང་ལ་དབྱིག་གཉེན་བི་རི་ཎ་ཅི་ཝྭཏ་སྭ་( Vasu- Bandhu virinci-vatsa) ཞེས་འཀོད་ཡོད། གང་ལྟར་སྤུན་གསུམ་ཀ་ལ་དབྱིག་གཉེན་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་འཇུག་ཡོད། གཅེན་ཐོགས་མེད་ཁོང་དང་ཐོག་ཐམས་ཅད་ཡོད་པར་སྨྲ་བའི་སྡེའི་ཁོངས་སུ་ཞུགས་ཡོད་པ་དང་། དེ་ནས་རིམ་པས་ཐེག་ཆེན་གྱི་ལམ་ལ་འཇུག་ནས་ཐེག་ཆེན་གྱི་མདོ་ལ་འགྲེལ་མང་པོ་མཛད་ཡོད། ཁོང་གིས་གཅུང་དབྱིག་གཉེན་ཐེག་ཆེན་སྒོར་བཙུད་པ་དང་། དབྱིག་གཉེན་ཐེག་ཆེན་མདོ་ལ་འགྲེལ་པ་མ་མཛད་སྔོན་ནས་གཅེན་ཐོགས་མེད་སྐུ་གཤེགས་པ་རེད་ཅེས་བཤད་ཡོད། གཅུང་ཝི་རི་ཎ་ཅི་ཝྭཏ་ས་ཁོང་ཐམས་ཅད་ཡོད་པར་སྨྲ་བའི་སྡེའི་རིང་ལུགས་འཛིན་མཁན་དང་དགྲ་བཅོམ་པའང་ཡིན། འབྲིང་དབྱིག་གཉེན་ལ་དབྱིག་གཉེན་མ་གཏོགས་དམིགས་བསལ་མཚན་གཞན་མེད། ཁོང་ནི་སྤུན་གཞན་གཉིས་ལས་གྲགས་ཆེ་ཤོས་དེ་ཡིན། ཁོང་དང་ཐོག་ཐམས་ཅད་ཡོད་པར་སྨྲ་བའི་སྡེའི་ཁོངས་སུ་ཞུགས་ཡོད་པའི་སྐབས་སུའང། ཁོང་ནི་བློ་གུ་ཡངས་པོ་དང་རང་ལྟ་ལ་ཕྱོགས་འཛིན་གནང་མཁན་ཞིག་མ་ཡིན། ཁོང་གིས་མཛད་པའི་མངོན་པ་མཛོད་ནང་ཁོང་གི་དགོངས་བཞེས་རྣམས་མཚོན་གྱི་ཡོད། སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་དགུང་ལོ་༨༠ཐོག་ཨ་ཡུར་ཙ་(ayodhya) ལ་སྐུ་གཤེགས་པ་རེད་ཅེས་[36]སོགས་གསལ་ཡོད།
འཕགས་པ་ཐོགས་མེད་དང་དབྱིག་གཉེན་གཉིས་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ། ཀུ་མ་ར་ཇི་བས་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར། དོར་ཞི་གདོང་དྲུག་སྙེམས་བློས་བོད་ཡིག་ལ་བསྒྱུར་ནང་ལ་དེ་ལྟར་བྲིས་ཡོད། དེ་ཡང་སྤྱི་ལོ་དུས་རབས་ལྔ་པའི་དཀྱིལ་ཙམ་ལ་ཐེག་ཆེན་ལ་མཛད་རྗེས་ཆེན་པོ་བཞག་པའི་སྐྱེས་བུ་ཆེན་པོ་སྤུན་གཉིས་བྱུང་སྟེ། ཐོག་མར་སྤུན་གཉིས་ཀའི་མཚན་ལ་བ་སུ་བན་དྷུ་སྟེ་དབྱིག་གཉེན་ཞེས་པར་བཏགས། ཕྱིས་སུ་ཕུ་བོའི་མིང་ལ་ཨ་སང་ག་སྟེ་ཐོགས་མེད་དུ་བསྒྱུར་ཅིང་། གཅུང་ལ་དབྱིག་གཉེན་དུ་འབོད། དེ་གཉིས་ཀྱི་འཁྲུངས་ཡུལ་ནི་ཡུལ་མ་ག་དྷ་ཡིན་ལ། ཕའི་རིགས་ནི་བྲམ་ཟེ་ཡིན་པས་ཆུང་དུས་སྤུན་གཉིས་ཀ་བྲམ་ཟེའི་ཆོས་ལ་བཞུགས། ཕྱིས་སུ་ཤཀྱའི་རང་ལུགས་ལ་དད་པ་སྐྱེས་ནས་ཐམས་ཅད་ཡོད་པར་སྨྲ་བའི་གྲྭ་ར་རབ་ཏུ་བྱུང་ཞིང་། མ་འགྱངས་པར་སོ་སོར་གྱེས། ཐོགས་མེད་ནི་སྔོན་ལས་ཀྱི་བག་ཆགས་སད་ཅིང་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་ཤེས་རབ་ཆེ་བ་ཞིག་ཏུ་འདུག་པས་གསུང་རབ་ལན་གཅིག་བཀླགས་པས་དོན་ཤེས་པར་གྱུར་ཅིང་། ཏིང་འཛིན་བསྒྲུབས་པས་ཆགས་བྲལ་ཐོབ། སྟོང་ཉིད་ཀྱི་དོན་ལ་མཉམ་པར་བཞག་པས་གོ་བ་མ་ཤར་པར་རང་གིས་རང་སྲོག་གཅོད་པར་བརྩམས། ཉིན་ཞིག་བིན་ད་ར་ཞེས་པའི་དགྲ་བཅོམ་པ་ཞིག་ཡོད་པ་ཡོང་ནས་ཐེག་དམན་གྱི་གཞུང་ལས་བྱུང་བའི་སྟོང་ཉིད་སྒོམ་ཚུལ་བསླབ་ནས་སྒོམ་དུ་བཅུག་པས་སྒོམ་བཟང་པོ་བྱུང་ཡང་། ཐེ་ཚོམ་མང་དུ་ཡོད་པ་མ་ཆོད་པར་ཡིད་ཚིམ་པོ་མ་བྱུང་། ཉིན་ཞིག་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་སྙོམས་པར་ཞུགས་ནས་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་ནུས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་དགའ་ལྡན་དུ་བྱོན་ཏེ། རྗེ་བཙུན་བྱམས་པས་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་སྟོང་ཉིད་ཀྱི་ལྟ་བ་བསྩལ་བས། སྟོང་ཉིད་ལྟ་བའི་ཐེ་ཚོམ་ལྷག་མ་མེད་པར་བསལ། རྗེ་བཙུན་གྱི་མན་ངག་ལྟར་ཕྱིར་ས་ཐོག་ཏུ་བབས་ནས་སྟོང་ཉིད་སྒོམ། སྐབས་སྐབས་སུ་དོགས་པ་ཡོད་ཚེ་དགའ་ལྡན་དུ་བྱོན་ནས་རྗེ་བཙུན་ལ་ཞུས་ཏེ་དོགས་པ་བཅད་ཅིང་། ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་མདོ་དང་དགོངས་འགྲེལ་ཡང་བསྩལ། མི་ཡུལ་ལ་བྱོན་ནས་རྗེ་བཙུན་གྱི་གསུང་ལྟར་ཐེག་ཆེན་གྱི་བསྟན་པ་སྤེལ་བ་ན། མི་ཡུལ་ལ་བྱོན་ནས་རྗེ་བཙུན་གྱི་གསུང་ལྟར་ཐེག་ཆེན་གྱི་བསྟན་པ་སྤེལ་བ་ན། མི་སྐོར་ཅིག་ཡིད་མ་ཆེས་ཤིང་། རྗེ་བཙུན་བྱམས་པར་སྙད་བཏགས་ནས་རྫུན་ཆོས་འཆད་པ་རེད་ཅེས་བརྙས་པར་བྱས་སོ། མང་མང་གིས་ཡིད་ཕྱེས་ཕྱིར་སླར་ཡང་དགའ་ལྡན་དུ་བྱོན། རྗེ་བཙུན་ལ་མི་ཡུལ་དུ་བྱོན་ནས་ཆོས་གསུང་བར་ཞུས་པས། རྗེ་བཙུན་གྱིས་ཀྱང་ཁས་ལེན་གནང་ནས་ཉིན་རེ་བཞིན་ས་རུབ་པའི་སྐབས་སུ་འོད་ཀྱི་ར་བས་ནམ་མཁའ་གང་བར་བྱས་ནས་པད་གདན་དང་བཅས་ཏེ་མི་ཡུལ་དུ་བྱོན་ནས་གཙུག་ལག་ཁང་ཞིག་ཏུ་ཐོགས་མེད་འཁོར་བཅས་ལ་ཟླ་བ་བཞིའི་རིང་ལ་ (རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པའི་ས་བཅུ་བདུན་) གསུངས་སོ། འོན་ཀྱང་སློབ་དཔོན་ཐོགས་མེད་ཀྱིས་རྗེ་བཙུན་གྱི་ཞལ་མཐོང་ཞིང་། གཞན་མང་མང་གིས་གསུང་ཐོས་ཀྱང་ཞལ་མི་མཐོང་ཞིང་། སྐབས་འགར་འཛུམ་ཞལ་ཅུང་ཙམ་མཐོང་བའང་་ཡོད། དེ་ལྟར་མཚན་མོ་རྗེ་བཙུན་གྱིས་གསུངས་ཤིང་། ཉིན་དཀར་རྗེ་བཙུན་གྱིས་གསུངས་པ་མི་ཤེས་པ་རྣམས་སླར་ཡང་ཐོགས་མེད་ཀྱིས་གཞན་དག་ལ་གསུངས་པར་མཛད། དེ་ལྟར་ཟླ་བ་ཁ་ཤས་སོང་བའི་རྗེས་ནས་ཐེག་དམན་ལ་ཞུགས་པ་རྣམས་ཀྱང་རིམ་གྱིས་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་ཆོས་ལ་ཡིད་ཆེས་ཀྱི་དད་པ་ཐོབ་བོ། རྗེས་སུ་སློབ་དཔོན་གྱིས་འོད་ཟེར་ཆེན་པོའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་བྱ་བར་དཀའ་སྤྱད་ཀྱིས་བསྒོམས་པས་འཕགས་པའི་འབྲས་བུ་ཐོབ། དེ་ནས་བཟུང་སྟེ་སྔར་མི་མཁྱེན་པའི་ཟབ་ཆོས་ཀྱི་དཀའ་གནད་རྣམས་ཀྱང་ཐོགས་མེད་དུ་མཁྱེན་ཅིང་། མི་བརྗེད་པའི་གཟུངས་སྔགས་ཐོབ་པས་ལན་ཅིག་མཐོང་ཐོས་ཀྱི་ཡུལ་དུ་གྱུར་པའི་ཆོས་རྣམས་མི་བརྗེད་ཅིང་། སླར་ཡང་དགའ་ལྡན་དུ་བྱོན་ནས་མདོ་སྡེ་ཕལ་བོ་ཆེ་སོགས་མདོ་སྡེ་ཆེན་པོའི་སྐོར་ཀྱང་རྗེ་བཙུན་གྱི་དྲུང་ནས་ཞིབ་པར་གསན་ཞིང་མ་ཚང་བ་མེད་པར་ཐུགས་སུ་ཆུད། རང་གི་བཞུགས་གནས་གཙུག་ལག་ཁང་ཆེན་པོ་ཞིག་བཞེངས་ནས་སྐུ་ཚེ་གང་བོར་ཐེག་པ་ཆེན་པོ་གསུངས་བར་མཛད་དོ། ཁོང་ཉིད་ཐོག་མར་ཐེག་དམན་ལ་མོས་ཤིང་། གཞུང་ལུགས་འབུམ་སྡེ་བཅོ་བརྒྱད་ལ་མཁས། ཐོགས་མེད་དགུང་ལོ་མཐོན་པོར་སོན་སྐབས་གཅུང་གི་གསུང་རྩོམ་རྣམས་གཟིགས་པས་འདི་ཤེས་རབ་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བར་འདུག་ཅིང་ཐེག་ཆེན་ལ་མི་མོས་པས་འདི་མ་བཏུལ་ན་ཁོ་བོ་གཤེགས་རྗེས་འདིའི་རྩོད་ཟླར་ཡོང་བ་དཀའ་བས་ཐེག་ཆེན་ལ་གནོད་པ་འོང་དགོས། ཁོང་སྐུ་མཆེད་གཉིས་ཆུང་དུས་ནས་ཕན་ཚུན་ལ་མཛའ་བརྩེ་ཤིན་ཏུ་ཆེ་ཞིང་། དབྱིག་གཉེན་གྱིས་བྲམ་ཟེའི་ཆོས་ལུགས་དོར་ནས་ནང་པའི་ཆོས་ལ་ཞུགས་པ་ཡང་གཅེན་པོའི་དྲིན་ཡིན་པར་འདུག རྗེས་སུ་ཕན་ཚུན་ཁ་བྲལ་ནས་ཐོགས་མེད་ཀྱིས་བྱམས་པའི་དྲུང་དུ་ཆོས་གསན་ནས་ཐེག་ཆེན་དར་བར་མཛད། དབྱིག་གཉེན་ནི་ཕྱོགས་གཞན་དུ་སོང་ནས་ཐེག་དམན་བསླབས་སོ། ཐོགས་མེད་ཀྱིས་གཅུང་བོ་གདུལ་དགོས་དགོངས་ནས་ཁོང་སྐུ་སྙུང་འདུག་ཅེས་ན་རྫུ་བྱས་ནས་ཕོ་ཉ་མངགས་ཏེ་གཅུང་བོ་འབོད་དུ་བཏང་། གཅུང་པོ་ཡང་ཐུང་མྱུར་དུ་གཅེན་པོར་བལྟ་བར་འོངས་པ་གཅེན་པོས་སློབ་མ་རྣམས་ལ་དཔེ་ཁྲིད་བྱེད་པའི་སྟེང་དུ་ཁེལ། དེ་ནས་གཙུག་ལག་ཁང་གི་ཕྱི་རོལ་ཏུ་དྲ་མིག་གི་རྩར་བསྡད་ནས་འདིས་ཅི་བཤད་དུ་བདོག་དགོངས་ནས་མཉན་པ་ན། ཐོགས་མེད་ཀྱིས་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པའི་ས་གསུང་པའི་སྒང་ཡིན་པས་དེ་ལ་མཉན། སྔར་ཐེག་ཆེན་གྱི་གཞུང་ཐོས་མ་མྱོང་བས་ཐེག་ཆེན་གྱི་གཞུང་ནི་ཟབ་ཅིང་རྒྱ་ཆེ་ལ་རིག་པའི་རྣམ་གྲངས་མང་དུ་ཡོད་པ། ཐེག་དམན་དང་མི་འགལ་ཞིང་སྔོན་ཆད་ཐེག་ཆེན་ལ་ལོག་རྟོག་བྱས་པ་མ་འགྲིག་དགོངས་སོ། ཆོས་མཐུན་གྲོལ་རྗེས་སྐུ་མཆེད་གཉིས་མཇལ་འཕྲད་གནང་། དབྱིག་གཉེན་གྱིས་ཁྱེད་ཀྱི་སྐུ་ཁམས་དྭངས་འདུག་པས་ཁོ་བོ་འབོད་དོན་ཅི་ཡིན་ཅེས་པར་གཅེན་པོས། ད་ལྟ་དྭངས་འདུག་ཅིང་ན་སོ་རྒས་ཤིང་ནམ་འཆི་ངེས་པ་མེད་པས་འཇིག་རྟེན་འདིར་སྡོད་ཡུན་མི་རིང་ངོ། ཁྱོད་འབོད་དོན་ནི་ངེད་ཅག་ཚང་མ་རྒྱལ་བའི་རྗེས་འཇུག་ཡིན་མོད། ཁྱོད་ནི་ཐེག་དམན་ལ་དགའ་ཞིང་ཐེག་ཆེན་ལ་མི་དགའ་བ་ནི་མི་འོས་པ་ཞིག་ཡིན་ལ། ད་སྐབས་ངེད་ཀྱིས་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པའི་ས་འཆད་ཀྱིན་ཡོད། ཁྱོད་ཀྱིས་ཞིབ་ཏུ་མཉན་ནས་དཔྱད་པ་ཐོངས། གལ་སྲིད་དེ་ལ་དགོས་པ་མེད་བསམས་ན་དགག་པ་བཏང་བས་འཐུས་གསུངས་ཏེ་དབྱིག་གཉེན་ཀྱང་གཅེན་པོའི་གསུང་ལྟར་ཉིན་པར་གཞུང་ལ་མཉན། ཕྱི་དྲོ་ཕྱི་དྲོར་དཀའ་གནད་རྣམས་གཅེན་པོར་དྲིས་ནས་དོགས་པ་བཅད། ཁོང་ནི་ཤེས་རབ་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བས་གསན་ཚར་བ་ན་དོན་ཡང་བདེ་བླག་ཏུ་རྟོགས་ཤིང་། ཐེག་ཆེན་གྱི་གྲུབ་མཐའ་ལ་རིགས་པའི་ལམ་ནས་བྱུང་བའི་དད་པ་སྐྱེས་ཤིང་ཐེག་ཆེན་པར་གྱུར་ཏོ། དེ་ནས་གཅེན་པོར་ཞུས་པ། སྔོན་ཆད་ཁོ་བོས་ལོག་པར་ལྟ་བའི་ཕྱོགས་སུ་ལྷུང་ནས་ཐེག་ཆེན་ལ་སྨད་པའི་ཆོས་སྤོང་གི་ལས་མང་དུ་བསགས་པས་ཁོ་བོས་ལྕེ་བཅད་ནས་བཤགས་པ་བྱེད་པར་འདོད་ཅེས་པ་ལ། གཅེན་པོས་ཁྱོད་ཀྱིས་གླེན་རྟགས་སྟོན་པ་རེད། ཁྱོད་ཀྱིས་ལྕེ་ལན་སྟོང་དུ་བཅད་ཀྱང་ཕན་ཐོགས་མེད་ སྔོན་ཆད་ཁ་ལྕེའི་སྒོ་ནས་ཆོས་སྤོང་གི་ལས་བསགས་པ་ཡིན་ན་ཁ་ལྕེ་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ཐེག་ཆེན་སྤེལ་ན་མི་ལེགས་སམ་གསུངས། དེ་ནས་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་སྐུ་ཚེའི་སྨད་ལ་ཐེག་ཆེན་གྱི་ཆོས་སྤོང་གི་འགྱོད་བཤགས་ཀྱི་དོན་དུ་(ཐེག་ཆེན་གྱི་དགོངས་འགྲེལ་) (རྡོ་རྗེ་གཅོད་པའི་རྣམ་བཤད་) (ཞི་གནས་སྒྲུབ་ཚུལ་གྱི་དགོངས་འགྲེལ) (མདོ་སྡེ་ས་བཅུ་པའི་འགྲེལ་བ་) ( སེམས་ཙམ་རབ་བྱེད་སུམ་ཅུ་པ) (སེམས་ཙམ་རབ་བྱེད་ཉི་ཤུ་པ་) (དམ་ཆོས་པད་མ་དཀར་པོའི་འགྲེལ་བ་) (རྟེན་འབྲེལ་གྱི་མདོ་འགྲེལ) ( བློ་གྲོས་མི་ཟད་པའི་མདོའི་འགྲེལ་བ་) སོགས་གསུང་འགྲེལ་མང་དུ་མཛད་པས་གཞུང་ལུགས་སྟོང་སྡེ་སྨྲ་བའི་སློབ་དཔོན་ཞེས་པར་གྲགས་སོ[37]།
ཆེན་པོ་ཐང་གུར་དུས་ཀྱི་རྒྱ་གར་ཞིང་གི་བཀོད་པའི་དཀར་ཆག རྒྱ་ནག་སྐད་དུ། ཏྭ་ཐང་སིའི་ཡུས་ཀྱིས་ཞེས་པའི་ནང་། འཕགས་པ་ཐོགས་མེད་སྐུ་མཆེད་གཉིས་ཀྱི་སྐུ་འཁྲུངས་པའི་ཡུལ་པྲུ་ཤ་པུར་ཞེས་པའི་ས་གནས་ཡིན་པ་བཤད་ཡོད་པ་དང་། གངྒའི་འགྲམ་དུ་སོ་ཕག་གི་གཙུག་ལག་ཁང་ཞིག་ཡོད་པ་ནི་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་གྱིས་ཐོག་མར་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་སེམས་བསྐྱེད་པའི་གནས་སོ། གཙུག་ལག་ཁང་དེའི་ཤར་ལྷོའི་མཚམས་སུ་སོ་ཕག་གི་ཁང་པ་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བ་ཞིག་ཡོད་པ་ནི། སྔོན་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་དབྱིག་གཉེན་བཞུགས་ཏེ། སེམས་ཙམ་གྱི་བསྟན་བཅོས་མཛད་དེ་ཐེག་ཆུང་སུན་ཕྱུང་མུ་སྟེགས་ཚར་བཅད་པར་མཛད་དོ། གྲོང་ཁྱེར་ཆེན་པོའི་ནང་ན་གཙུག་ལག་ཁང་རྙིང་པ་ཞིག་ཡོད་པ་ནི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་བ་སུ་བྷནྡུ་སྟེ་དབྱིག་གཉེན་གྱིས་ཐོག་མར་འདིར་གནས་ནས་ཐེག་པ་ཆེ་ཆུང་གི་བསྟན་བཅོས་ཤིག་མཛད་དེ་བྲམ་ཟེ་མང་པོ་དང་བགྲོ་གླེང་གི་སྒོ་ནས་ཕམ་པར་མཛད་པའི་གནས་ཡིན་སྐད་[38]ཅེས་འཁོད་ཡོད།
བུ་སྟོན་ཆོས་འབྱུང་ནང་། ཐོགས་མེད་སྐུ་མཆེད་གཉིས་ཀྱི་མ་ཡུམ་བྲམ་ཟེ་མོ་གསལ་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཡིན་པ་མ་ཚད། མ་ཡུམ་དེ་རྒྱལ་རིགས་དང་འདུས་པ་ལས་ཐོགས་མེད་དང་། བྲམ་ཟེ་དང་འདུས་པ་ལས་དབྱིག་གཉེན་སྐུ་མཆེད་རྣམ་པ་གཉིས་བཙས་པ་སོགས་བཤད་ཡོད། ཆེར་སྐྱེས་པས་གཅུང་ཁ་ཆེར་སློབ་དཔོན་འདུས་བཟང་གི་དྲུང་དུ་བྱོན། གཅེན་གྱིས་བྱ་རྐང་གི་ཕུག་ཏུ་བྱམས་པ་སྒྲུབ་ཏུ་བྱོན། སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་དང་ཁ་ཆེ་སློབ་དཔོན་འདུས་བཟང་གཉིས་བླ་སློབ་ཀྱི་འབྲེལ་བ་ཡོད་ཚུལ་དང་ཕྱིས་སུ་མཛོད་ཀྱི་འགྲེལ་པ་ལ་མ་རྒྱས་ནས་རྩ་བ་སུན་འབྱིན་གྱི་འགྲེལ་པ་སོགས་མཛད་ནས་དབྱིག་གཉེན་དང་རྩོད་དུ་ཕྱིན་ཡང་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་རང་འབྱུང་གི་མཆོད་རྟེན་བལྟར་འགྲོའོ་ཞེས་[39]གསལ་ཡོད་། ཆོས་འབྱུང་འདིར་བཤད་པའི་གཅེན་ཐོགས་མེད་ཀྱིས་བྱམས་པ་སྒྲུབ་སྟངས་དང་གཅུང་དབྱིག་གཉེན་ཐེག་ཆེན་སྒོར་བཙུད་ཚུལ་དེ་ཀུ་མ་ར་ཇི་བས་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་བའི་འཕགས་པ་ཐོགས་མེད་དང་དབྱིག་གཉེན་གཉིས་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་དེ་དོར་ཞི་གདོང་དྲུག་སྙེམས་བློས་བོད་ཡིག་བསྒྱུར་ནང་གསལ་བའི་གཅེན་ཐོགས་མེད་ཀྱིས་བྱམས་པ་སྒྲུབ་པའི་དཀའ་སྤྱད་དང་དབྱིག་གཉེན་ཐེག་ཆེན་ལམ་ལ་ཞུགས་ཚུལ་དང་མཐུན་གྱི་མེད། སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་ནི་བལ་ཡུལ་དུ་ཧང་དུ་ཞེས་པར་རབ་བྱུང་གི་ཆ་བྱད་འཛིན་པ་སྡོམ་ཁྲིམས་ལ་མི་གནས་པ་ཆང་གི་བུམ་པ་ཐོགས་པ་མཐོང་ནས་བསྟན་པ་ནུབ་འདུག་གསུངས་ནས་སྐྱོ་བ་སྐྱེས་ཏེ་རྣམ་རྒྱལ་ལྡོག་ནས་བཏོན་པས་འདས་ཏེ་མཆོད་རྟེན་བརྩིགས་པ་ད་རུང་ཡང་ཡོད་པར་གྲག་གོ་ཞེས་གསལ་ཡོད།
ཏྭ་ར་ནྭ་ཐས་བརྩམས་པའི་རྒྱ་གར་ཆོས་འབྱུང་ནང་། ཐོགས་མེད་སྐུ་མཆེད་གཉིས་ཀྱི་མ་ཡུམ་པྲ་ཀྭ་ས་ཤྭི་ལ་ཞེས་པ་རབ་ཏུ་གསལ་བའི་ངང་ཚུལ་མ་ཞེས་པ་ཡིན་ཏེ། མ་ཡུམ་དེ་ཉིད་རྒྱལ་རིགས་དང་འདུས་པ་ལས་གཅེན་ཐོགས་མེད་དང་། གཅུང་དབྱིག་གཉེན་གྱི་ཡབ་ཏུ་གྱུར་པ་ནི་བྲམ་ཟེ་རིག་བྱེད་གསུམ་དང་ལྡན་པ་ཞིག་ཡིན། སློབ་དཔོན་འཕགས་པ་ཐོགས་མེད་རབ་ཏུ་བྱུང་བའི་ཕྱི་དེའི་ལོར་འཁྲུངས་པ་སོགས་བཤད་ཡོད། ཆོས་འབྱུང་འདིར་གསལ་བའི་གཅེན་ཐོགས་མེད་ཀྱིས་བྱམས་པ་སྒྲུབ་ཚུལ་དང་གཅུང་དབྱིག་གཉེན་ཐེག་ཆེན་བཙུད་སྟངས་ཡང་དོར་ཞིས་བོད་ཡིག་ནང་བསྒྱུར་བའི་ཐོགས་མེད་སྐུ་མཆེད་གཉིས་ཀྱི་བྱུང་བ་དང་འདྲ་གི་མེད། སྐུ་ཚེ་ཐ་མར་གཅེན་ཐོགས་མེད་རྒྱལ་པོའི་ཁབ་ཏུ་སྐུ་འདས་པ་དང་། བལ་ཡུལ་དུ་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་གྱིས་ཁྱིམ་བཙུན་ཆོས་གོས་གྱོན་ནས་ཞིང་རྨོད་པ་གཟིགས་ནས། སྟོན་པའི་བསྟན་པ་ཉམས་སོ་ཞེས་ཐུགས་འབྱུང་ནས། དགེ་འདུན་གྱི་དབུས་སུ་ཆོས་བསྟན་ཏེ། གཙུག་ཏོར་རྣམ་རྒྱལ་གྱི་གཟུངས་མགོ་ཞབས་བཟློག་པ་ལན་གསུམ་ཟློས་པས་དེ་ཉིད་དུ་སྐུ་འདས་སོ་[40]ཞེས་བཀོད་ཡོད།
པཎ་ཆེན་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་བློ་བཟང་ཡེ་ཤེས་དཔལ་བཟང་པོའི་གསུང་འབུམ་བཞུགས། བྱང་ཆུབ་ལམ་གྱི་རིམ་པའི་བླ་མ་བརྒྱུད་པའི་རྣམ་པར་ཐར་པ་པད་མ་དཀར་པོའི་འཕྲེང་བ་བཞུགས་སོ་ཞེས་པའི་ནང་། སྐུ་མཆེད་གཉིས་ཀྱི་ཡུམ་བྲམ་ཟེ་མ་གསལ་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཞེས་པ། བརྒྱད་སྟོང་པ་ནས་གསུངས་པའི་སྲིང་མོ་གངྒའི་ལྷ་མོ་ཞེས་པ་དང་། མཁའ་འགྲོ་ཡེ་ཤེས་མཚོ་རྒྱལ་དང་། མ་གཅིག་ལབ་ཀྱི་སྒྲོན་མ་རྣམས་དང་ཐུགས་རྒྱུད་ཅིག་པར་མ་གཅིག་གི་རྣམ་ཐར་ལས་གསུངས་སོ[41]།
ཏྭ་ར་ནྭ་ཐས་བརྩམས་པའི་རྒྱ་གར་ཆོས་འབྱུང་། དབྱིག་གཉེན་དཔལ་ནྭ་ལེནྡྲར་རབ་ཏུ་བྱུང་ནས་ཉན་ཐོས་ཀྱི་སྡེ་སྣོད་གསུམ་ཐ་དག་བྱང་བར་བསླབས་པ་དང་། འཕགས་པ་ཐོགས་མེད་སྐུ་འདས་པའི་འོག་ཏུ་དཔལ་ནྭ་ལནྡའི་མཁན་པོ་མཛད་དོ་ཞེས་འཁོད་ཡོད་ཀྱང་། སྐྱེས་སར་ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱིས་བརྩམས་པའི་ནྭལལནྡཱ་ཞིབ་འཇུག་ནང་། ཐེག་པ་ཆུང་ངུའི་སྡེ་སྣོད་གསུམ་ཆ་ཚང་བར་སློབ་སྦྱོང་གནང་ཚུལ་བྲིས་འདུག་ཀྱང་། དོན་ལ་ཁོང་གི་སྐུ་དུས་སུ་ནཱལཱནྡཱ་མེད་ཅེས་བཤད་ཡོད་པ་དང་། དེས་མེད་ཚུལ་གྱི་སྒྲུབ་བྱེད་བཞི་ནར་མར་བཀོད་ཡོད། སྒྲུབ་བྱེད་༡༽ གཞོན་ནུ་སྲོག་ཁོང་གིས་རྒྱ་གར་ནས་སློབ་གཉེར་བྱས་ཏེ་མཁས་གྲུབ་གཉིས་ལྡན་གྱི་དཔལ་འཛོམས་པའི་དུས། ཕྱི་ལོ་༣༨༢ ལོ་ནས་ཁོང་འཕགས་ཡུལ་དང་ཁ་བྲལ་ནས་ལི་ཡུལ་དུ་ཕེབས་པ་དང་། དེ་རྗེས་ཕྱི་ལོ་༣༨༥ ལོར་ཁོང་ལེང་ཀྲའུ་རུ་གདན་འདྲེན་ཞུས་ཤིང་། དེ་ནས་ཕྱི་ལོ་༤༠༡ལོར་རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ས་ཤིས་ཨན་ནམ་ཁྲང་ཨན་དུ་ཕེབས་ནས་ནང་ཆོས་དར་སྤེལ་གནང་། སྐབས་དེ་ཙམ་ཞིག་ལ་ཁོང་གིས་མཛད་པའི་འཕགས་པ་ཀླུ་སྒྲུབ་དང་། ཨརྱ་དེ་བ། རྟ་དབྱངས། ཐོགས་མེད་སྐུ་མཆེད་བཅས་ཀྱི་བྱུང་རབས་ཤིག་བྲིས་ཡོད་པ་དེའི་ནང་། ཁོང་ཚོ་སུ་གཅིག་ཀྱང་ནཱལཱནྡཱར་འབྲེལ་བ་ཡོད་མཁན་མེད་པ་དེ་ཉིད། ཁོང་རྣམ་པའི་དུས་སུ་ནཱལཱནྡཱའི་དགོན་སྡེ་མེད་པ་གསལ་བཤད་བྱས་པར་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཆོག གང་ལགས་ཞེ་ན་རང་རེའི་ཆོས་འབྱུང་ལོ་རྒྱུས་རྣམས་སུ་བྱུང་བ་ཇི་བཞིན་མགོན་པོ་ཀླུ་སྒྲུབ་སོགས་ནཱལཱནྡཱར་འབྲེལ་ཡོད་ཡིན་ན་ཁོང་རྣམ་པའི་མཛད་རྣམ་འདིར་ཅིས་ཀྱང་ཡོང་དགོས་པའི་ཕྱིར་རོ། ༢༽ ཕྱི་ལོའི་དུས་རབས་བཞི་པའི་མཇུག་སུམ་བརྒྱ་གོ་དགུ་ལོར་ཁྲང་ཨན་ནས་ཐོན་ཞིང་། བཞི་བརྒྱ་ལྔ་ཙམ་ལ་རྒྱ་གར་དུ་སླེབས་པའི་རྒྱ་ནག་ཅིན་ཤར་མའི་དགེ་སློང་ཧྥ་ཤཱན་ནཱལཱནྡཱར་སླེབས་ཀྱང་དེར་དགོན་སྡེ་ཞིག་ཡོད་ཚུལ་གཏན་ནས་མི་གསལ་བ་མ་ཟད། ད་དུང་ནཱལཱནྡཱའི་གྲོང་རྡལ་ཞེས་གསུངས་ཚུལ་ལ་བརྟག་ན་གྲོང་མིང་རང་ལ་ནཱལཱནྡཱ་ཞེས་འབོད་པ་མིན་ནམ་སྙམ་ཞིང་། གང་ལྟར་དེ་སྐབས་ནཱལཱལྡཱ་ཞེས་པའི་ས་དེར་མཆོད་རྟེན་ཞིག་ཡོད་ཚུལ་ལས་གཞན་དགོན་སྡེ་ཞིག་ཡོད་ཚུལ་མ་གསུངས་པ་དེའང་དེ་སྐབས་ད་དུང་ནཱལཱནྡཱམེད་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་བྱེད་ཚད་ལྡན་ཞིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཆོག ༣༽ དེང་དུས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་ཕལ་མོ་ཆེས་ནཱལཱནྡཱ་ཕྱི་ལོའི་དུས་རབས་ལྔ་པའི་ནང་གི་གུཔྟའི་རྒྱལ་པོ་བུདྡྷ་གུཔྟའི་ཁུ་བོ་ཀུ་མཱར་གུཔྟས་གསར་བཞེངས་བྱས་ཟེར་བ་དེ་ཉིད། ཐང་སན་ཙང་གི་ལམ་ཡིག་ནང་སངས་རྒྱས་སྦས་པའི་ཡབ་ལོ་ཀཱ་ཏེ་ཇ་ཞེས་པས་གསར་བཞེངས་མཛད་ཟེར་བ་གཉིས་ཕན་ཚུན་བསྡུར་ན་དུས་ཚོད་དུས་ཚོད་ཀྱི་ཆ་ནས་མི་མཐུན་པ་གང་ཡང་མེད་པ་འདིའང་ནཱལཱནྡཱ་ཕྱི་ལོ་དུས་རབས་ལྔ་པའི་ནང་བྱུང་བར་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཆོག་རྒྱུ་མཚན་ལེགས་པོ་ཞིག་ཡིན། ༤༽ནཱལཱནྡའི་དགོན་ཤུལ་སྔོག་སྐབས་གུཔྟའི་དུས་སྐབས་ལས་སྔ་བའི་དངོས་རིགས་གང་ཡང་རྙེད་རྒྱུ་མེད་ཁར། དངོས་རིགས་ཕལ་མོ་ཆེ་པཱ་ལའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་ཡིན་པ་སོགས་ད་ཡོད་དཔྱད་གཞིའི་རྒྱུ་ཆ་དང་འབྲེལ་བའི་ཤེས་བྱེད་ཚད་ལྡན་གང་ལ་གཞིགས་ཀྱང་། ནཱལཱནྡཱའི་དགོན་སྡེ་དེ་ཉིད་ཕྱི་ལོའི་དུས་རབས་ལྔ་པའི་གོང་རོལ་མེད་པ་གཏན་འབེབ་བྱས་ཆོག་ལྟ་བུར་སྣང་[42]ཞེས་བྲིས་གནང་ཡོད།
ས་བཅད་ལྔ་པ།
དབྱིག་གཉེན་གཉིས་ཡོད་ཚུལ་ལ་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱི་བཞེད་ཚུལ་ཁག
སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་སྔ་ཕྱི་གཉིས་ཡོད་ཚུལ་ཐོག་ཤར་ནུབ་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་ཚོས་རྩོད་གླེང་བྱེད་པའི་གཞི་ཞིག་ཆགས་བསྡད་ཡོད། དེ་ཡང་སྡེ་དགེ་བཀའ་འགྱུར་ནང་མཆིས་པའི་སློབ་དཔོན་གྲགས་པ་བཤེས་གཉེན་གྱི་ཆོས་མངོན་པའི་མཛོད་ཀྱི་འགྲེལ་བཤད་ནང་། གཞན་དག་ན་རེ། རྟེན་གྱི་འབྱུང་བ་གཟུགས་སུ་ཡོད་པའི་ཕྱིར་རོ་ཞེས་ཟེར་རོ་ཞེས་བྱ་བ་ནི་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་སྔ་མའོ། འབྱུང་བ་སྨོས་པ་ནི་གཞིའི་འབྱུང་བ་བསྟན་པའི་ཕྱིར་རོ། དེས་ན་གཞན་ལ་ཡང་ཐལ་བར་འགྱུར་བར་བྱ་བའི་ཕྱིར་དེ་ལྟ་ན་འོ་ན་ནི་མིག་གི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་ལ་སོགས་པ་ཡང་ཞེས་བྱ་བ་རྒྱས་པར་སྨོས་སོ། རྟེན་མིག་ལ་སོགས་པ་གཟུགས་སུ་ཡོད་པའི་ཕྱིར། དེ་དག་གིས་རྣམ་པར་ཤེས་པ་རྣམས་ཀྱང་གཟུགས་ཉིད་དུ་ཐལ་བར་འགྱུར་རོ། ཉེ་བར་བཀོད་པ་འདི་ནི་མི་མཐུན་པ་ཡིན་ཏེ་ཞེས་བྱ་བ་ནི་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་སྔ་མའི་ཕྱོགས་པ་འགའ་ཞིག་ལན་འདེབས་པ་ཡིན་ནོ[43]།
བསྟན་འགྱུར།། དབུ་མ ༼ཀི༽ དབུ་མ་ ༼ཁི༽ ༦༤ མ་ཧྭ་པཎྜི་ཏ་མར་མེ་མཛད་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་ཞལ་སྔ་ནས་མཛད་པའི་དབུ་མའི་མན་ངག་རིན་པོ་ཆེའི་ཟ་མ་ཏོག་ཁ་ཕྱེ་བ་ཞེས་བྱ་བའི་ཤོག་གྲངས་༣༢༧ལས། སྔོན་གྱི་སློབ་དཔོན་རྣམས་ཀྱིས་ཕྱོགས་རེ་རེ་མཛད་དེ། སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་ཀྱི་གླང་པོ་དང་། དྷརྨ་ཀྭིརྟི་ལ་སོགས་པས་ཚད་མའི་གཞུང་རྒྱས་པར་མཛད་དོ། སློབ་དཔོན་ཆོས་སྐྱོབ་དང་། སློབ་དཔོན་སངས་རྒྱས་ལྷ་དང་། དབྱིག་བཤེས་དང་། དབྱངས་སྒྲོགས་དང་། ཡིད་འོང་ལ་སོགས་པས་ཉན་ཐོས་བྱེ་བྲག་ཏུ་སྨྲ་བའི་ལུང་རྒྱས་པར་མཛད་དོ། སློབ་དཔོན་དགེ་སྲུངས་དང་། ཆོས་མཆོག་དང་། དབྱེག་གཉེན་སྔ་མ་ལ་སོགས་པས་ཉན་ཐོས་མདོ་སྡེ་པའི་གཞུང་རྒྱས་པར་མཛད་དོ[44]།
བཀའ་གདམས་དཔེ་བཀོན་གཅེས་བཏུས། དང་པོ། ཇོ་བོ་རྗེ་དཔལ་ལྡན་ཨ་ཏི་ཤའི་གསུང་འབུམ། དབུ་མའི་མན་ངག་རིན་པོ་ཆེའི་ཟ་མ་ཏོག་ཁ་ཕྱེ་བ་བཞུགས་སོ་ཞེས་བྱ་བ་ནང་། གོང་བསྟན་འགྱུར་ནང་གསལ་བའི་སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་ཀྱི་གླང་པོ་དང་ཞེས་པ་ནས་དབྱིག་གཉེན་སྔ་མ་ལ་སོགས་པས་ཉན་ཐོས་མདོ་སྡེ་པའི་གཞུང་རྒྱས་པར་མཛད་དོ་རྣམས་གསལ་མེད་པ་མ་ཚད། ད་དུང་ཆད་ལྷག་མང་པོ་ཤོར་འདུག བསྟན་འགྱུར།། དབུ་མ།། ༼ཀི༽ ཤོག་གྲངས་༣༡༢ ཕྲེང་ ༢༡ ལས། དཔལ་བདེ་མཆོག་གིི་བཤད་རྒྱུད་ཨ་བྷི་དྷ་ནའི་ལྷའི་འཁོར་ལོའི་གཙོ་བོ་མཛད་པ་དང་། སེང་གེ་སྒྲ་དང་། ཀུ་མུ་ཏ་དང་། ཁྱེའུ་བཟང། འཇམ་དཔལ་ཚིག་སྦྱིན་གཞོན་ནུ་ལ་སོགས་པ་གདུལ་བྱ་ཇི་ལྟར་མོས་པར་སྣང་བ་ཡིན་ནོ་བར་གཅིག་མཚུངས་སུ་ཡོད་པ་ལས། དེ་མིན་བསྟན་འགྱུར་།། དབུ་མ་།། ༼ཀི༽ ཤོག་གྲངས་༣༡༣ནས་༣༣༧བར་གང་ཡོད་པ་རྣམས་བཀའ་གདམས་དཔེ་ཚོགས་དང་པོ་ནང་མཆིས་པའི་ཇོ་བོ་རྗེའི་དབུ་མའི་མན་ངག་རིན་པོ་ཆེའི་ཟ་མ་ཏོག་ཁ་ཕྱེ་བ་ནང་བཀོད་མི་འདུག
ནུབ་ཕྱོགས་མཁས་པ་ཕོ་རྭོ་ཝལ་ནར་གྱིས་དབྱིག་གཉེན་སྔ་ཕྱི་གཉིས་འདོད་ཚུལ་རྣམས་ཁང་དཀར་ཚུལ་ཁྲིམས་སྐལ་བཟང་གིས་བརྩམས་པའི་ཆོས་མངོན་མཛོད་དང་འབྲེལ་བའི་སྤྱི་བཤད་འགྲེལ་པ་མངོན་པའི་རྒྱན་གྱི་རྒྱན་ནང་གསལ་པོར་བཀོད་ཡོད། མཁས་དབང་ཁང་དཀར་ཚུལ་ཁྲིམས་སྐལ་བཟང་ཉིད་དབྱིག་གཉེན་སྔ་ཕྱི་གཉིས་ལ་མོས་མཐུན་གནང་གི་མེད། དེ་ཡང་ཁོང་གིས་སྒྲུབ་བྱེད་ཀྱི་ཚུལ་དུ་དེ་ལྟར་བཀོད་ཡོད། སྒྲུབ་བྱེད་གསལ་ཤོས་ཤིག་ནི་དཔེར་ན་སློབ་དཔོན་དོན་དམ་པ་(༤༩༩།༥༦༩) ནི་ཕོ་རྭོ་ཝལ་ནར་གྱི་འདོད་པ་ལྟར་གྱི་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་གསར་པ་གཤེགས་རྗེས་ལོ་ཉི་ཤུ་སྐོར་ཙམ་ཞིག་ལ་འཁྲུངས་གཤིས། ལོ་ཆེན་འདིས་དབྱིག་གཉེན་རྙིང་པས་མཛད་པའི་དབུས་མཐའ་རྣམ་འབྱེད་འགྲེལ་པ་དང་། ཐེག་བསྡུས་འགྲེལ་པ་དང་། དབྱིག་གཉེན་གསར་པས་མཛད་པའི་མཛོད་བཅས་རྒྱ་ནག་སྐད་ཐོག་ཕབ་བསྒྱུར་མཛད་འདུག་ཀྱང་། དབྱིག་གཉེན་གསར་རྙིང་གཉིས་ཡོད་པའི་སྐོར་ཁོང་གིས་སློབ་མ་སོགས་སུ་ལའང་ཟུར་ཙམ་ཡང་མ་གསུངས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཀྱང་ཤེས་ནུས། ལྷག་པར་སློབ་དཔོན་གཅིག་ཡིན་ཀྱང་སྐུ་ཚེ་སྟོད་སྨད་ཀྱི་ལྟ་བ་མི་མཐུན་པར་འཕོ་ལེན་མཛད་པར་འགལ་བ་མེད་ལ། དཔེར་ན་ཕྱི་རོལ་པའི་སློབ་དཔོན་འགའ་ཞིག་དང་པོར་ཕྱི་རོལ་པའི་ལྟ་བ་འཐད་ཕྱོགས་སུ་འཛིན་ཀྱང་། རྗེས་སུ་ནང་པའི་ལྟ་བའི་ཁྱད་གནད་གསལ་པོར་མཁྱེན་མཚམས་ནང་པ་ལ་འཛུལ་ཞུགས་མཛད་མཁན་རབ་རིམ་མང་པོ་ཞིག་བྱུང་ཡོད་ཅིང་། ཕྱོགས་མཚུངས་མཁས་མཆོག་དབྱིག་གཉེན་ཡང་དང་པོར་མཛོད་དཀའ་རྩོམ་མཛད་སྐོར་མདོ་སྡེ་པའི་ལྟ་བ་རང་ལུགས་སུ་འཛིན་ཀྱང་། ཕྱིས་སྐུའི་གཅེན་པོ་འཕགས་པ་ཐོགས་མེད་མཇལ་ཏེ་ཐེག་ཆེན་ལྟ་བའི་གནད་དོན་ངོ་མ་གཟིགས་པའི་ཚེ་སེམས་ཙམ་པའི་གྲུབ་མཐར་འཕོ་ལེན་མཛད་པ་ལ་འགལ་བ་གཏན་ནས་མེད་པར་མངོན། འོན་ཀྱང་འཕགས་པ་ཐོགས་མེད་དང་མཇལ་བ་དང་དེ་མ་ཐག་མདོ་སྡེ་པའི་གྲུབ་མཐའ་བཏང་ནས་སེམས་ཙམ་པའི་གྲུབ་མཐར་འཕོ་ལེན་མཛད་པ་ཞིག་མིན་པར་རིམ་པས་སེམས་ཙམ་པའི་གྲུབ་མཐར་འཕོ་ལེན་མཛད་པར་མངོན་[45]ཞེས་གསུངས་ཡོད།
སྤྱིར་དབྱིག་གཉེན་སྔ་ཕྱི་གཉིས་ཡོད་པ་སོགས་ལ་འཐད་མིན་གྱི་དཔྱད་ཞིབ་ཤར་ནུབ་ཀྱི་མཁས་དབང་རྣམས་ཀྱིས་བྲིས་གནང་ཡོད་པས། ངོས་རང་ནས་ཇི་ལྟར་དབྱིག་གཉེན་སྔ་ཕྱི་གཉིས་ཡོད་མེད་ཀྱི་ཐོག་ལ་མཐའ་བསྡོམ་ཇི་ལྟར་འཇོག་དགོས་མིན་ཡང་མི་ཤེས། གང་ལགས་ཤེ་ན། མཁས་རྣམས་མི་མཐུན་བདེན་དོན་ཀུན་ལ་ཡོད་ཅེས་གསུངས་པ་ལྟར། བསམ་ཚུལ་གྱི་ཚུལ་དུ་ཅུང་ཙམ་ཞུ་ན། དེ་ཡང་ཀུ་མ་ར་ཇི་བས་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་བའི་འཕགས་པ་ཐོགས་མེད་དང་དབྱིག་གཉེན་གཉིས་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་དེ་དོར་ཞི་གདོང་དྲུག་སྙེམས་བློས་བོད་ཡིག་ལ་བསྒྱུར་ཡོད་པ་དེའི་ནང་། ཐོག་མར་སྤུན་གཉིས་ཀའི་མཚན་ལ་བ་སུ་བན་དྷུ་སྟེ་དབྱིག་གཉེན་ཞེས་པར་བཏགས་པར་གསལ་ཡོད་པ་དང་། མཁས་པ་ཐ་ཁ་ཁུ་སུས་བྲིས་པའི་དོན་དམ་པའི་དབྱིག་གཉེན་རྣམ་ཐར་དང་དབྱིག་གཉེན་དུས་རབས་ཞེས་པའི་དཔྱད་ཞིབ་ནང་ལའང་། པྲུ་ཤ་པུར་ཞེས་པའི་ས་གནས་སུ་བྲམ་ཟེ་ཀྭོ་ཤི་ཀ་ལ་བུ་གསུམ་མཆིས་པས། ཆེ་བའི་མིང་ལ་དབྱིག་གཉེན་ཐོགས་མེད་དང་། འབྲིང་གི་མིང་དབྱིག་གཉེན་དང་། ཆུང་བའི་མིང་དབྱིག་གཉེན་ཝིརིཉྩིཝཙཞེས་བཀོད་ཡོད་པས། ཀུ་མ་ར་ཇི་བ་ནི་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་གྱི་དུས་རབས་དང་འབྲེལ་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་མི་སྣ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། དོན་དམ་པའང་སློབ་དཔོན་ཉིད་དང་དུས་རབས་ཧ་ཅང་རྒྱང་པོ་མིན། ཁོང་གཉིས་ཀྱིས་བརྩམས་པའི་དབྱིག་གཉེན་དང་འབྲེལ་བའི་ལོ་རྒྱུས་ནི་ཡིན་རྟོན་རུང་པར་བརྟེན་སྤུན་གཉིས་སམ་གསུམ་ཇི་ཙམ་ཡོད་ཀྱང་། དབྱིག་གཉེན་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་ནི་ཀུན་ལ་འཇུག་འདུག་པས། དབྱིག་གཉེན་སྔ་མ་ཕྱི་མ་ཞེས་པའི་རྙོག་གཞིའང་དེ་ནས་བྱུང་མེད་ན་བསམ་པའི་དྭོགས་གཞི་ཡོད། དོན་དམ་པའི་དབྱིག་གཉེན་རྣམ་ཐར་ནང་དང་ཐོག་ཐོགས་མེད་ཐེག་དམན་ཡིན་པ་སོགས་བཤད་ཡོད་པ་དང་། གཅུང་ཝིརིཉྕིཝཙ་ཡང་ཐེག་དམན་དགྲ་བཅོམ་ཞིག་ཡིན་པ་གསལ་ཡོད།
མཐའ་དོན།
མངོན་མཛོད་ཀྱི་མཛད་པོ་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་གྱི་སྐོར་ལ་ས་བཅད་ལྔའི་ཐོག་ནས་གླེང་སློང་བྱས་པའི་ཁུལ་ཡིན་ཀྱང་། ད་དུང་འདི་ཞེས་མཐའ་བསྡོམ་འཇོག་པར་དཀའ། གང་ལགས་ཞེས་ན། མངོན་མཛོད་ཀྱི་མཛད་པོ་དང་འབྲེལ་བའི་ཡིག་རྙིང་དཔེ་ཆ་རྣམས་རྒྱ་ནག་བསྒྱུར་ནང་ཡོད་པ་དང་། དབྱིན་བསྒྱུར་ཡོད་པ་ཁ་ཤས་ཀྱང་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཡུལ་གྲུར་ཡོད་པས། བསྒྱུར་དེ་རྣམས་རག་པར་ཤིན་ཏུ་དཀའ། མཁས་མཆོག་ཐ་ཁ་ཁུ་སུས་དབྱིན་ཡིག་ཐོག་བསྒྱུར་བའི་དོན་དམ་པའི་དབྱིག་གཉེན་རྣམ་ཐར་དེ་ཞི་འཚོའི་དཔེ་མཛོད་ནང་གི་སྒྲ་ཐག་འཁོར་ལོའི་སྡེ་ཚན་ནས་འཁོར་ཐག་གི་ལམ་ནས་རག་བྱུང་བས། ཤིན་ཏུ་དཔྱད་གཞིར་སྨན། དབྱིག་གཉེན་དང་འབྲེལ་བའི་ལོ་རྒྱུས་དཔེ་དེབ་གང་ལག་ཏུ་སོན་པ་རྣམས་ལ་གཞི་བཅོལ་ནས་ས་བཅད་ལྔར་བཀྲམ་པ་དེ་ལ་བསམ་གཞིགས་ཀྱི་ཚུལ་དུ་ཅུང་ཙམ་བརྗོད་ན།
དེ་ཡང་ས་བཅད་དང་པོ། སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་ལུང་ཚིགས་གི་ཟིན་པའི་སྐྱེས་བུ་ཡིན་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་དུ་འཇམ་དཔལ་རྩ་རྒྱུད་ནས། དེ་འོག་རྣམ་པར་གྲགས་པ་ནི། ལྷོ་ཡི་ཕྱོགས་སུ་བྲམ་ཟེ་ནི། ཡི་གེའི་དང་པོ་བ་བསྟན་པ། སངས་རྒྱས་བསྟན་ལ་དེ་གཙོར་བྱེད་ཅེས་པའི་ལུང་ཚིགས་དེ་ལ་བརྟེན་ནས། མངོན་མཛོད་མཛད་པོ་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་ཡིན་པར་ནི། མཆིམས་འཇམ་པའི་དབྱངས་ཀྱིས་མཛད་པའི་མཛོད་འགྲེལ་མངོན་པའི་རྒྱན་གྱི་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་སྔོན་དུ་འགྲོ་བ་སྤྱིར་བཤད་པ་ན། ཁོང་གིས་ལུང་ཚིག་དེ་ལུང་འདྲེན་གནང་ཡོད། བུ་སྟོན་ཆོས་འབྱུང་། ཤོག་གྲངས། ༡༤༢ ལས། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ། ཡི་གེ་བ་ཞེས་སྡོམ་བརྩོན་གྲགས་ཞེས་པའི་ལུང་ཚིགས་དེ་དབྱིག་གཉེན་ཡིན་པ་བཞེད་ཡོད། གང་ལྟར་ཡི་གེ་བ་ཞེས་པ་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་དབྱིག་གཉེན་ཡིན་དགོས་ན། བ་སུ་མི་ཏྲ། བ་སུ་བྷ་དྲ། བ་སུ་ཀེེ་ཤ། བ་སུ་ས་བ་དྷ་ར་རྣམས་ལའང་དེ་ལྟར་འཇུག་པར་ཐལ་བས་འཕྱང་མོ་ཉུག
ས་བཅད་གཉིས་པ། སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་དུས་རབས་ནམ་བྱུང་མིན་ཐོག་ཤར་ནུབ་ཀྱི་མཁས་དབང་མང་པོས་དཔྱད་ཞིབ་སྤེལ་ཡོད། སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་ནམ་བྱུང་མིན་གྱི་དུས་རབས་ཐོག་རྩོད་གླེང་གི་ཕུང་པོ་ཇི་ཙམ་བརྩིགས་ཀྱང་དུས་རབས་བཞི་པ་དང་ལྔ་པའི་བར་ལ་གང་ལྟར་ཡིད་འཇོག་འཕེར་ངེས་པ་ཞིག་སྣང་། དེ་ཡང་སློབ་དཔོན་གཞོན་ནུའི་སྲོག་གིས་དུས་རབས་ལྔ་པའི་དཀྱིལ་ཙམ་ལ་འདོད་པ་དང་། མཁས་མཆོག་ཐ་ཁ་ཁ་སུས་༤༢༠-༥༠༠ བར་འདོད་པ་དང་། མཁས་མཆོག་ཁང་དཀར་ཚུལ་ཁྲིམས་སྐལ་བཟང་གིས་ཉི་ཧོང་མཁས་པ་ཧི་ཁ་ཐས་གཏན་འབེབས་བྱས་པའི་དབྱིག་གཉེན་དུས་རབས་ ༤༠༠-༤༨༠ ལ་འཐད་པར་བཞག ། མཁས་མཆོག་ཐུབ་བསྟན་མཆོག་སྒྲུབ་ཀྱིས་དབྱིག་གཉེན་ཡེ་ཤུའི་དུས་རབས་ཕྱེད་འཇུག་ནས་དུས་རབས་ལྔ་པའི་བར་འདོད། འོན་ཀྱང་རྒྱའི་བཙུན་པ་ཧྥ་ཤཱན་གྱིས་མཛད་པའི་ཧྥ་ཤྭན་གྱི་ལམ་ཡིག་ནང་ཐོགས་མེད་སྐུ་མཆེད་སྐོར་གླེང་མེད། ཐ་ཁ་ཁུ་སུས་མཛད་པའི་དབྱིག་གཉེན་དུས་རབས་དཔྱད་གཞི་ནང་། Songyun and Hui-seng(518-522), ལམ་ཡིག་ནང་ཁོང་གཉིས་ཀྱིས་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་ཞེས་པའི་སྐོར་ཤེས་ཀྱི་མེད་པའི་མཆན་ཐོ་བཀོད་ཡོད། ཧུན་ཚང་ངམ་ཐང་ཟང་བླ་མ་(629-645) ཡིས་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་ལ་བསྟོད་པའི་ཕུང་པོ་བརྩིགས་ཡོད། དུས་ཚིགས་ཀྱི་རྙོག་གཞི་ཇི་ལྟར་ཡོད་ཀྱང་དབྱིག་གཉེན་གུཔྟའི་དུས་རབས་སུ་བྱུང་ཡོད་པ་ནི་རྩོད་གཞི་དང་བྲལ། གུ་པྟའི་རྒྱལ་པོ་ཝིཀྲ་མ་དི་ཏྱ་དང་རྒྱལ་སྲས་བྭ་ལྭ་དི་ཏྱ་གཉིས་ཀྱིས་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་མཆཽད་གནས་སུ་བསྟེན་ཡོད་པ་གསལ་པོ་ཡིན། དེང་རབས་མཁས་དབང་གྲགས་ཅན་མཁས་པ་ཕོརཱོཝལནརདང་། ཧི་ཀཏརྱོཤོ་དང་། ཁང་དཀར་ཚུལ་ཁྲིམས་སྐལ་བཟང་། ཐུབ་བསྟན་མཆོག་སྒྲུབ་རྣམས་ཀྱིས་རྒྱལ་པོ་དེ་གཉིས་གུཔྟའི་རྒྱལ་པོ་སྐེམ་བྱེད་སྦས་པ་དང་། མི་ཡི་སེང་གེ་སྦས་པ་གཉིས་སུ་ངོས་འཛིན་གནང་གི་ཡོད།
ས་བཅད་གསུམ་པ། དབྱིག་གཉེན་གྱིས་མཛོད་རྩོམ་ཚུལ་གྱི་སྐོར་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ནི་ཀུ་མ་ར་ཇི་བས་རྒྱ་ཡིག་ཐོག་བསྒྱུར་བའི་འཕགས་པ་ཐོགས་མེད་དང་དབྱིག་གཉེན་གཉིས་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ། དོར་ཞི་གདོང་དྲུག་སྙེམས་བློས་བོད་ཡིག་ལ་བསྒྱུར་གནང་བ་དེའི་ནང་གསལ་བའི་ལོ་རྒྱུས་དག་ནི་ཡིད་རྟོན་དུ་རུང་བ་ནི། ཀུ་མ་ར་ཇི་བ་དམ་པ་གང་ཉིད་དབྱིག་གཉེན་དང་དུས་རབས་གཅིག་མཚུངས་ཡིན། དེ་མིན་སློན་དཔོན་འདུས་བཟང་དབྱིག་གཉེན་གྱི་སློབ་དཔོན་མ་ཡིན་པ་ནི། ཀུ་མ་ར་ཇི་བས་བསྒྱུར་བའི་ཐོགས་མེད་སྐུ་མཆེད་གཉིས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་དང་། ཐ་ཁ་ཁུ་སུས་བསྒྱུར་བའི་དོན་དམ་པའི་དབྱིག་གཉེན་རྣམ་ཐར་ནང་། ཆེན་པོ་ཐང་གུར་དུས་ཀྱི་རྒྱ་གར་ཞིང་གི་བཀོད་པའི་དཀར་ཆག རྒྱ་ནག་སྐད་དུ། ཏཱ་ཐང་སིའི་ཡུས་ཀྱི་ནང་ལ་གསལ་པོར་རྟོགས་ཐུབ། ཁང་དཀར་ཚུལ་ཁྲིམས་སྐལ་བཟང་གིས་ཁི་མུ་ར་ཐ་ཨི་ཁེང་གི་བཞེད་པ་བསྡུས་བསྒྱུར་བྱས་ཏེ། སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་གྱིས་ཆོས་སྐྱོབ་ཀྱིས་མཛད་པའི་ཆོས་མངོན་ཕྲན་ཚེགས་སྙིང་པོ་ལ་གཞི་བཅོལ་ནས་མངོན་མཛོད་མཛད་པ་སོགས་ཀྱི་རྒྱུ་མཚན་བཀོད་ཡོད། གང་ལྟར་ཆོས་མངོན་ཕྲན་ཚེགས་སྙིང་པོ་ནི་བོད་བསྒྱུར་གནང་མེད་པར་སེམས། རྒྱུ་མཚན་དེར་བརྟེན་ངོས་རང་གི་གཞུང་དེ་དངོས་སུ་མཇལ་རྒྱུ་མ་བྱུང་། མཆིམས་འཇམ་པའི་དབྱངས་ཀྱིས་བརྩམས་པའི་ཆོས་མངོན་པ་མཛོད་ཀྱི་ཚིག་ལེའུར་བྱས་པའི་འགྲེལ་པ་མངོན་པའི་རྒྱན་གྱི་སྔོན་གླེང་ངོ་སྤྲོད་སྤྱི་བཤད་ནང་། འདུས་བཟང་གིས་མཛད་པར་གྲགས་པའི་༼མངོན་པ་མཛོད་ཀྱི་ཚིག་ལེའུར་བྱས་པའི་བཤད་པ་༽ མཛོད་རང་འགྲེལ་དང་ཤིན་ཏུ་འདྲ་ཞིང་། འདིར་མཛོད་འགྲེལ་གནས་དགུ་པ་མི་བྱུང་བ་ལས་གཞན་དུ་ནི་སྐབས་སྐབས་སུ་ཚིག་རེ་གཉིས་ཙམ་མ་གཏོགས་གཞུང་ཡོངས་རྫོགས་ཧ་ལམ་མཛོད་རང་འགྲེལ་བཤུས་པ་ལྟ་བུར་འདུག་པ་སོགས་ཀྱི་དྭོགས་གཞི་བཀོད་པ་དེའང་ཤིན་ཏུ་དཔྱད་གཞིར་ཆེ།
ས་བཅད་བཞི་པ། ཐོགས་མེད་སྐུ་མཆེད་གཉིས་ཀྱི་སྐོར་ནི། ཀུ་མ་ར་ཇི་བས་བསྒྱུར་བའི་འཕགས་པ་ཐོགས་མེད་དང་དབྱིག་གཉེན་གཉིས་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་དང་། ཐ་ཁ་ཁུ་སུས་དོན་དམ་པའི་དབྱིག་གཉེན་རྣམ་ཐར། བུ་སྟོན་ཆོས་འབྱུང་དང་། ཏྭ་ར་ནྭ་ཐའི་རྒྱ་གར་ཆོས་འབྱུང་ནང་ཐོགས་མེད་སྐུ་མཆེད་ཀྱི་སྐོར་རྣམས་འཁོད་ཡོད་ཀྱང་། ཕན་ཚུན་མ་འདྲ་བའི་ཆ་དུ་མ་ཡོད་པར་སྣང་། ཀུ་མ་ར་ཇི་བས་བསྒྱུར་བའི་ཐོགས་མེད་སྐུ་མཆེད་ཀྱི་བྱུང་རབས་ནམ་རྒྱུན་ཡོངས་གྲགས་དེ་ཙམ་མེད་པ་ནི། བསྒྱུར་དེ་རྒྱ་ཡིག་ནང་ཡོད་པས་བོད་བསྒྱུར་དང་དབྱིན་བསྒྱུར་སོགས་མེད་པས་རྐྱེན་རེད། དོར་ཞི་གདོང་དྲུག་སྙེམས་བློས་བསྒྱུར་དེ་བོད་བསྒྱུར་གནང་བ་དེ་སྦྲང་ཆར། དེབ་ཕྲེང་གསུམ་པ། ༢༠༠༥ལོར་གྱི་འདོན་ཐེངས་ནང་འཁོད་ཡོད་པས་དཔྱད་གཞིར་ཤིན་ཏུ་སྨན། ཀུ་མ་ར་ཇི་བ་དམ་པ་གང་ཉིད་དབྱིག་གཉེན་དང་དུས་རབས་གཅིག་མཚུངས་སུ་བྱུང་བས་ཁོང་གིས་བྲིས་པ་དེ་ལ་བསྲེས་ལྷད་མེད་པ་སོགས་ཀྱི་ཡིད་ཆེས་གདེང་འཇོག་བྱེད་ཆོག
ས་བཅད་ལྔ་པ། དབྱིག་གཉེན་གཉིས་ཡོད་ཚུལ་ལ་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱི་བཞེད་པ་དུ་མ་ཞིག་སྣང་། སློབ་དཔོན་གྲགས་པ་བཤེས་གཉེན་དང་ཇོ་རྗེ་དཔལ་ལྡན་ཨ་ཏི་ཤ་ཁོང་རྣམ་པ་གཉོས་ཀྱིས་དབྱིག་གཉེན་སྔ་མ་ཞེས་བྲིས་གནང་ཡོད། དེའི་རྗེས་འཛིན་དུ་ནུབ་ཕྱོགས་མཁས་དབང་ཕོ་རོ་ཝལ་ནར་གྱིས་དབྱིག་གཉེན་སྔ་མ་དང་ཕྱི་མ་གཉིས་ཡོད་པ་སོགས་ཀྱི་བཞེད་པ་བཀོད་ཡོད། ཁང་དཀར་ཚུལ་ཁྲིམས་སྐལ་བཟང་གིས་དབྱིག་གཉེན་སྔ་ཕྱི་གཉིས་ཡོད་པ་མི་འདོད། ངོས་རང་གི་བསམ་གཞིགས་ཀྱི་ཚུལ་དུ་བརྗོད་ན། ཀུ་མ་ར་ཇི་བས་ཐོགས་མེད་སྐུ་མཆེད་ཀྱི་བྱུང་རབས་ནང་། སྐུ་མཆེད་གཉིས་ཀ་ལ་དང་ཐོག་དབྱིག་གཉེན་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་འཇུག་པ་དང་། ཐོགས་མེད་ཀྱིས་ཐེག་དམན་དགྲ་བཅོམ་པ་བིན་ད་ར་ཞེས་པ་ཞིག་ཡོད་པའི་མདུན་ནས་ཐེག་དམན་གྱི་གཞུང་ལས་བྱང་བའི་སྟོང་ཉིད་སྒོམ་ཚུལ་བསླབས། ཐ་ཁ་ཁུ་སུས་དོན་དམ་པའི་དབྱིག་གཉེན་རྣམ་ཐར་ནང་། སྤུན་གསུམ་ཡོད་པ་དང་། གསུམ་པོའི་མཚན་ལ་དབྱིག་གཉེན་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་དེ་སྦྱར་ཡོད་པ་དང་། ཐོགས་མེད་ཁོང་དང་ཐོག་ཐམས་ཅད་ཡོད་པར་སྨྲ་བའི་སྡེར་ཞུགས་ཡོད་པ་དང་། རིམ་པས་ཐེག་ཆེན་ལ་ཞུགས་ཡོད་པ་སོགས་བཤད་ཡོད། ཐོགས་མེད་ཀྱིས་ཐེག་དམན་གཞུང་བརྩམས་མ་སྲིད་པའང་མེད། དེ་བས་དབྱིག་གཉེན་སྔ་མ་ཕྱི་མ་ཞེས་པའི་རྙོག་གཞི་འཁྲུགས་ཉེན་ཅན་དེ་ཡང་དེ་ནས་བྱུང་མེད་ན་བསམ་པའི་དྭོགས་གཞི་ཡོད།
མཆན་འགྲེལ།
[1] རྒྱ་གར་སྐད་དུ། ཨཱརྱམཉྗུ་ཤྲཱི་མུ་ལ་ཏནྟྲཱ། བོད་སྐད་དུ་འཕགས་པ་འཇམ་དཔལ་གྱི་རྩ་བའི་རྒྱུད། སྡེ་དགེ་བཀའ་འགྱུར། ༤༨༨ ལེའུ། ༣༡ text ༥༤༣ རྒྱུད། ༡༩༤༢ བ། ཤོག་གྲངས། ༣༢༦ ཕྲེང། ༦ ལས་གསལ།
[2] བུ་སྟོན་རིན་ཆེན་གྲུབ། བདེ་བར་གཤེགས་པའི་བསྟན་པའི་གསལ་བྱེད་ཆོས་ཀྱི་འབྱུང་གནས་གསུང་རབ་རིན་པོ་ཆེའི་མཛོད་ཅེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ། དེབ་གཟུགས། ཤོག་གྲངས། ༡༤༢ ལས་གསལ།
[3] གྲགས་པ་བཤེས་གཉེན། གུ གཅིག མངོན་པ། ཤོག་གྲངས། ༢ལས་གསལ།
[4] མཛོད་འགྲེལ་མངོན་པའི་རྒྱན། མཆིམས་འཇམ་དཔལ་དབྱངས། གངས་ལྗོངས་ཤེས་རིག་གི་ཉིང་བཅུད། ཀྲུང་གོ་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། བསྟན་བཅོས་ཀྱི་སྔོན་དུ་འགྲོ་བ་སྤྱིར་བཤད་པ། དེབ་གཟུགས། ཤོག་གྲངས་༣ ལས་གསལ།
[5] J.Takakusu, A study of Paramartha’s life of Vasu-Bandhu, and the date of Vasu- Bandhu, page 53 “ we can thus take Vasu-Bandhu’s date A.D 420-500, as well nigh settled, and with it those of Vindyavasa(isvara-krsna), c450 ( died before 480), and Vasurata,c.480, being brother in law of Baladitya, who ruled from A.D 481 or thereabouts, ibid, page 47 “Vindhya-Vasa was successful in a dispute with Buddhamitra, teacher of Vasu-Bandhu , the latter of whom was then away from Ayodhya. King Vikramaditya gave the Samkhya philosopher three lacs of golds as a reward.
[6] སྦྲང་ཆར། ༢༠༠༥ དེབ་ཕྲེང་གསུམ་པ། འཕགས་པ་ཐོགས་མེད་དང་དབྱིག་གཉེན་གཉིས་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ། ཀུ་མ་ར་ཇི་བས་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར། དོར་ཞི་གདོང་དྲུག་སྙེམས་བློས་བོད་ཡིག་ལ་བསྒྱུར། ཤོག་གྲངས། ༡༣༧ ལས་གསལ།
[7] www answers.com- library religion and spirituality –cached-similar, “ According to the Kao- Sen Chuan , he died on sep.15,409, according to Sen-Chao’s obituary ( Kuang hungming chi 23), may 28,413.”
[8] ཏཱ་ར་ནཱ་ཐ། རྒྱ་གར་ཆོས་འབྱུང་། དེབ་གཟུགས། ཤོག་གྲངས། ༡༥༩ ལས་གསལ།
[9] ཀོ་ཤུལ་གྲགས་པ་འབྱུང་གནས་དང་རྒྱལ་བ་བློ་བཟང་མཁས་གྲུབ། གངས་ཅན་མཁས་གྲུབ་རིམ་བྱོན། ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཀང་། ༡༩༩༢ དེབ་གཟུགས། ཤོག་གྲངས། ༡༨༥༠་ ཧ ལས་གསལ།
[10] ཚེ་བརྟན་ཞབས་དྲུང་། གསུང་འབུམ། གླེགས་བམ། བདུན་པ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༣༢༨-༢༩ ལས་གསལ།
[11] ཐུབ་བསྟན་མཆོག་སྒྲུབ། འཕགས་པའི་ཡུལ་གྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་ལེགས་བཤད་ཟླ་འདོ་གསར་པ་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས། སྨད་ཆ། ལྡི་ལི་བོད་ཀྱི་ཁང་པ་ནས་དཔར་བསྐྲུན་ཞུས། ༢༠༠༣ དེབ་གཟུགས། ཤོག་གྲངས། ༤༡༨ ལས་གསལ།
[12] ཁང་དཀར་ཚུལ་ཁྲིམས་སྐལ་བཟང་། ཆོས་མངོན་མཛོད་དང་འབྲེལ་བའི་སྤྱི་བཤད་འགྲེལ་པ་མངོན་པའི་རྒྱན་གྱི་རྒྱན། དེབ་གཟུགས། ཤོག་གྲངས། ༢༦-༢༧ ལས་གསལ།
[13] དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ། དེབ་ཐེར་དཀར་པོ། ཤོག་གྲངས། ༨༢ལས་གསལ།
[14] ཁང་དཀར་ཚུལ་ཁྲིམས་སྐལ་བཟང་། དེབ་སྔོན་གསར་མ། ཤོག་གྲངས། ༡༩༤ལས་གསལ།
[15] སྦྲང་ཆར། དེབ་ཕྲེང་གསུམ་པ། ༢༠༠༥ ཤོག་གྲངས། ༡༤༢ལས་གསལ།
[16] J.Takakusu, A study of Paramartha’s life of Vasubandhu and the date of vasubandhu, P 34-35
[17]ཐུབ་བསྟན་མཆོག་གྲུབ། འཕགས་པའི་ཡུལ་གྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་ལེགས་བཤད་ཟླ་འོད་གསར་པ་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ། སྟོད་ཆ། དེབ་གཟུགས། ཤོག་གྲངས། ༢༦༤ལས་གསལ།ཧྥ་ཤཱན།
[18] www.google.com.The royal patrons of the university of Nalanda by Rev.H.Heras , S.J, M.A jornal of the Bihar and orissa research society , part 1 volxiv 1928 pp.1-23
[19] A history of Indian logic : ancient mediaeval and modern schools-google books result) Satish Chandra Vidhabhusana-1920-philosophy-648 pages
[20] ཧྥ་ཤྭན། ཧྥ་ཤཱན་ལམ་ཡིག བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང་། ༢༠༡༠ དེབ་གཟུགས། སྔོན་གླེང་། ཤོག་གྲངས། ༢༦།༢༧ལས་གསལ།
[21] མགོན་པོ་སྐྱབས། རྒྱ་ནག་ཆོས་འབྱུང་། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༡༩༨༣ དེབ་གཟུགས། ཤོག་གྲངས། ༨ལས་གསལ།
[22] ཚལ་པ་ཀུན་དགའ་རྡོ་རྗེ། དེབ་ཐེར་དམར་པོ། དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས་ཀྱི་མཆན་འགྲེལ་བཀོད། དེབ་གཟུགས། ཤོག་གྲངས། ༡༦ཕྲེང་༣ནས་གསལ།
[23] འགོས་ལོ་ཙཱ་བ། དེབ་ཐེར་སྔོན་པོ། སྟོད་ཆ། ཝ་ཎ་བཛྲ་བིདྱཱ་དཔེ་མཛོད་ཁང་། དེབ་གཟུགས། ཤོག་གྲངས། ༨༠ལས་གསལ།
[24] ཚེ་བརྟན་ཞབས་དྲུང་། གསུང་འབུམ། གླེགས་བམ་བདུན་པ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༧ དེབ་གཟུགས། ཤོག་གྲངས། ༡༡༠ལས་གསལ།
[25] བུ་སྟོན་རིན་ཆེན་དོན་གྲུབ། བུ་སྟོན་ཆོས་འབྱུང་། ༡༩༩༡འབྲས་སྤུངས་བློ་གསལ་གླིང་དཔེ་མཛོད་ཁང་ནས་དཔར་བསྐྲུན། དེབ་གཟུགས། ཤོག་གྲངས། ༡༥༦ལས་གསལ།
[26] ཏཱ་ར་ནཱ་ཐ། རྒྱ་གར་ཆོས་འབྱུང་། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། དེབ་གཟུགས། ཤོག་གྲངས། ༡༥༡།༥༦ལས་གསལ།
[27] སྦྲང་ཆར། དེབ་ཕྲེང་། ༣ ༢༠༠༥ ཤོག་གྲངས། ༡༤༢།༤༣ལས་གསལ།
[28] གོང་མཚུངས། ཤོག་གྲངས། ༡༤༣ ལས་གསལ།
[29] བུ་སྟོན་རིན་ཆེན་དོན་གྲུབ། བུ་སྟོན་ཆོས་འབྱུང་། དེབ་གཟུགས། ཤོག་གྲངས། ༡༥༥ལས་གསལ།
[30] ཏཱ་ར་ནཱ་ཐ། རྒྱ་གར་ཆོས་འབྱུང་། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། དེབ་གཟུགས། ཤོག་གྲངས། ༡༥༡ལས་གསལ།
[31] སྦྲང་ཆར། ༢༠༠༥ དེབ་ཕྲེང་གསུམ་པ། ཤོག་གྲངས། ༡༣༩ལས་གསལ།
[32] ཆེན་པོ་ཐང་གུར་དུས་ཀྱི་རྒྱ་གར་ཞིང་གི་བཀོད་པའི་དཀར་ཆག རྒྱ་ནག་སྐད་དུ། ཏཱ་ཐང་སིའི་ཡུས་ཀྱིས། དེབ་གཟུགས། ཤོག་གྲངས། ༥༡ལས་གསལ།
[33] མཆིམས་འཇམ་དཔལ་དབྱངས། ཆོས་མངོན་པ་མཛོད་ཀྱི་ཚིག་ལེའུར་བྱས་པའི་བྱས་པའི་འགྲེལ་པ་མངོན་པའི་རྒྱན། བོད་ཀྱི་གཙུག་ལག་ཞིབ་དཔྱོད་ཁང་། སྔོན་གླེང་ངོ་སྤྲོད། སྤྱི་བཤད། ཤོག་གྲངས། ༢༥ལས་གསལ།
[34] ཁང་དཀར་ཚུལ་ཁྲིམས་སྐལ་བཟང་། དེབ་ཐེར་སེར་པོ། གངས་ལྗོངས་ནང་རིག་མཐུན་ཚོགས་ཀྱིས་དཔར་སྐྲུན་བྱས། ༡༩༩༢ དེབ་གཟུགས། ཤོག་གྲངས། ༢༦ལས་གསལ།
[35] མཆིམས་འཇམ་དཔལ་དབྱངས། ཆོས་མངོན་མཛོད་ཀྱི་ཚིག་ལེའུར་བྱས་པའི་འགྲེལ་པ་མངོན་པའི་རྒྱན། སྔོན་གླེང་། སྤྱི་བཤད། ཤོག་གྲངས། ༣༥ལས་གསལ།
[36] J.Takakusu, A study of Paramartha’s life of Vasu-Bandhu And the date of Vasu-Bandhu, p34-35 “ An English translation of Paramartha’s “ life of Vasu-Bandhu” was given by me in the Tang-pao (july , 1904), and the whole can be summed up as follows:- A summer of the “ life of Vasu-Bandhu,” by Paramartha (A.D 499-569; 546-569 in China). Born, at Purusa-pura (Peshawar), of the Brahmin family of Kausika, Vasu-Bandhu is the second of the three brothers. A. Vasu-bandhu Asanga (Asanga, the eldest).B. Vasu-bandhu Virinci-vatsa (the youngest) C. Vasu-bandhu(the second). A. Asanga, first an adherent of the Sarvasti –Vada school and of the Hina-yana , afterwards a promoter of the Maha-yana and an author of the Upadesas on the Maha-yana sutras. He converts Vasu-bandhu to the Mahayana faith , and dies before Vasu-bandhu’s compilation of Mahayana works. B. Virinci-vatsa ,an adherent of the Sarvasti-vada school, an arhat. C. Vasu-bandhu , the second and the greatest of the three brothers , had no other distinguishing name. At first an adherent of the Sarvasti-vada school, he is described as a free thinker , and never confines himself to the teaching of his own school. His works , the Abhidharma –kosa, represents his opinion , which presupposes the philosophy of the Maha-Vibhasas as compiled by Katyayani –putra and put into literary form of by Asva-Gosa. p. 37 He dies at Ayodhya , aged 80.
[37] སྦྲང་ཆར། དེབ་ཕྲེང་གསུམ་པ། ༢༠༠༥ ཤོག་གྲངས། ༡༣༧།༤༤ལས་གསལ།
[38] ཆེན་པོ་ཐང་གུར་དུས་ཀྱི་རྒྱ་གར་ཞིང་གི་བཀོད་པའི་དཀར་ཆག རྒྱ་ནག་སྐད་དུ། ཏཱ་ཐང་སིའི་ཡུས་ཀྱིས། ཤོག་གྲངས། ༢༢།༥༡ལས་གསལ།
[39] བུ་སྟོན་རིན་ཆེན་དོན་གྲུབ། བུ་སྟོན་ཆོས་འབྱུང་། འབྲས་སྤུངས་བློ་བཟང་གླིང་དཔེ་མཛོད་ཁང་ནས་སྤར་བསྐྲུན། ༡༩༩༡ དེབ་གཟུགས། ཤོག་གྲངས། ༡༥༦ལས་གསལ།
[40] ཏཱ་ར་ནཱ་ཐ། རྒྱ་གར་ཆོས་འབྱུང་། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། དེབ་གཟུགས། ཤོག་གྲངས། ༡༥༨ལས་གསལ།
[41] པཎ་ཆེན་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་བློ་བཟང་ཡེ་ཤེས་དཔལ་བཟང་པོའི་གསུང་འབུམ། ག པོད་ཕྲེང་༥། ཤོག་གྲངས། ༡༣ལས་གསལ།
[42] སྐྱེས་གསར་ཀླུ་སྒྲུབ། ནཱལནྡཱ་ཞིབ་འཇུག བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང་། ༢༠༠༩ དེབ་གཟུགས། ཤོག་གྲངས། ༦༤།༦༦ལས་གསལ།
[43] གྲགས་པ་བཤེས་གཉེན། ཆོས་མངོན་པའི་མཛོད་ཀྱི་འགྲེལ་བཤད། སྡེ་དགེ་བསྟན་འགྱུར། ༡༦ལེའུ་༨༣text ༤༠༩༢ ཆོས་མངོན་པ། གུ སོ་གཅིག
[44] ཇོ་བོ་རྗེ་དཔལ་ལྡན་ཨ་ཏི་ཤ། བསྟན་འགྱུར། དབུ་མ། ༼ཀ༽ དབུ་མ། ཁི། ༦༤ དབུ་མའི་རིན་པོ་ཆེའི་ཟ་མ་ཏོགཁ་ཕྱེ་བ། ཤོག་གྲངས། ༣༢༧ལས་གསལ།
[45] ཁང་དཀར་ཚུལ་ཁྲིམས་སྐལ་བཟང་། ཆོས་མངོན་མཛོད་དང་འབྲེལ་བའི་སྤྱི་བཤད་འགྲེལ་པ་མངོན་པའི་རྒྱན་གྱི་རྒྱན། དེབ་གཟུགས། ཤོག་གྲངས། ༤༠།༤༡ལས་གསལ།